Alerji Adı: Civa alerjisi
Alerji riski: Nadir
Belirtiler:
Çapraz reaksiyonlar
Acil Durum Belirtileri:

Tedavi / Müdahale:

Kaçınma Önerileri:

Civa Alerjisi (Kontakt Civa Alerjisi)

Genel Bilgi

Civa alerjisi, genellikle civa içeren bileşiklere doğrudan temas sonucu gelişen bir kontakt dermatit formudur. Günümüzde civa içeren topikal preparatların kullanımının azalmasıyla yeni olgular nadirleşmiştir; ancak geçmişte tıbbi ve kozmetik ürünlerde, bazı aşı koruyucularında (thimerosal) ve diş amalgamlarında maruziyet kaydedilmiştir. Klinik tablo çoğunlukla lokalize deri bulgularıyla sınırlıdır, fakat maruziyet yoğun veya genişse daha belirgin reaksiyonlar görülebilir.

Belirtiler

Civa alerjisi genellikle temastan saatler-günler sonra gelişen kızarıklık, kaşıntı, kabarıklık ve vezikülasyon ile kendini gösterir. Etkilenen bölge kronikleşirse kalınlaşma (likenifikasyon), çatlama ve pigment değişiklikleri ortaya çıkabilir. Nadir durumlarda ve geniş yaygın temas varsa sistemik belirtiler (öfke, ateş gibi) olmasa da genel rahatsızlık artabilir; bununla birlikte civa alerjisi anafilaksi ile ilişkilendirilmez ve akut solunum yetmezliği tipik bir bulgu değildir.

Çapraz Reaksiyonlar

Civa bileşikleri arasında thimerosal gibi organik civa bileşikleri ile inorganik civa tuzları arasında çapraz reaksiyon olabilir, ancak bu her zaman görülmez. Metal alerjileri arasında civa ile belirgin çapraz reaksiyon bildirilmesi sınırlıdır; buna karşın benzer kimyasal yapıya sahip koruyucu veya ilaç bileşenleriyle reaksiyon olasılığı değerlendirilmelidir. Yama testi ile hangi civa bileşiğinin sorumlu olduğu belirlenebilir ve çapraz reaksiyon potansiyeli bu testle aydınlatılır.

Acil Durum Belirtileri

Kontakt alerjilere özgü olarak civa alerjisinde tipik olarak hayatı tehdit eden acil durum beklenmez. Ancak yaygın yüz veya boyun tutulumu ile birlikte şiddetli ödem, solunum güçlüğü, yutma güçlüğü veya sistemik semptomlar gelişirse acil değerlendirme gerekir; bu tip tablolar daha çok toksik veya sistemik reaksiyonları düşündürür. Ani yaygın döküntü, belirgin tıkayıcı ödem veya anafilaksi benzeri semptomlar varsa acil servise başvurulmalıdır.

Tedavi / Müdahale

Başlangıç tedavisi temasın kesilmesi ve etkilenen bölgenin nazikçe temizlenmesidir. Lokalize kontakt dermatit için topikal orta-yüksek güç kortikosteroidler belirtileri azaltır; aynı zamanda sık emollient (nemlendirici) kullanımı cilt bariyerini destekler. Geniş veya şiddetli reaksiyonlarda kısa süreli sistemik kortikosteroid tedavisi gerekebilir. Enfeksiyon şüphesinde kültür ve uygun antibiyoterapi düşünülmelidir. Kesin tanı için dermatolog tarafından yama testi yapılması önerilir; pozitiflik, hangi civa bileşiğinin sorumlu olduğunu ve tedavi/kaçınma planını netleştirir. Diş amalgamı kaynaklı şüpheli vakalarda amalgamın gereksiz yere çıkarılması önerilmez; semptomlar ve yama testi sonucu uzman diş hekimi/dermatolog işbirliğiyle değerlendirilmelidir.

Tanı ve İzlem

Tanı klinik anamnez ve fizik muayene ile başlar. Kesin tanı için kontrollü yama testi gereklidir; test panelinde thimerosal ve diğer civa bileşikleri yer almalıdır. Testin pozitif olması maruziyet kaynaklarının belirlenmesine yardımcı olur. İzlemede semptomların şiddeti, uygulanan tedaviye yanıt ve maruziyetin tekrarlanıp tekrarlanmadığı takip edilir. Mesleki maruziyet şüphesinde işyeri değerlendirmesi ve koruyucu önlemler planlanmalıdır.

Kaçınma Önerileri

Maruz kalınan kaynağın belirlenmesi ve ondan kaçınma en etkili yöntemdir. Kişisel bakım ürünleri, eski ilaç ambalajları veya topikal ajanlar incelenmelidir; gerektiğinde içerik etiketleri kontrol edilip thimerosal veya civa bileşiği içeren ürünlerden kaçınılmalıdır. Diş amalgamı gibi potansiyel kaynaklar konusunda karar uzman hekim ve diş hekimi ortak değerlendirmesiyle verilmelidir. Mesleki maruziyetlerde uygun el/solunum koruyucuları, iyi havalandırma ve cilt temizliği önemlidir. Cilde temas eden ekipmanlar temiz ve civa içermeyen malzemelerle değiştirilmelidir.

Yönlendirme ve Eğitim

Şüpheli vakalarda dermatolojiye yönlendirme, yama testi ve gerekirse alerji uzmanı konsültasyonu önerilir. Hastaya maruziyet kaynaklarını tanıma, etiket okuma ve uygun koruyucu önlemleri öğrenme konusunda eğitim verilmeli; ayrıca tedavi planının doğru uygulanması ve komplikasyon işaretleri konusunda bilgilendirilmelidir.

Önemli Anahtar Kelimeler

Bu yazıda geçen önemli terimler: civa alerjisi, kontakt dermatit, thimerosal, yama testi, kortikosteroid, kaçınma.

Karşılaştırmalı Özet Tablosu

Özellik	Açıklama	İlk Basamak Yaklaşım
Tipik bulgular	Kızarıklık, kaşıntı, vezikül, kronikleşmede kalınlaşma	Teması kes, lokal temizleme, nemlendirici
Tanı	Klinik + yama testi (thimerosal ve civa bileşikleri)	Dermatoloji yönlendirmesi ve yama testi
Tedavi	Topikal kortikosteroidler, emollientler; şiddetli vakada sistemik kortikosteroid	Kısa süreli topikal kortikosteroid uygulaması
Çapraz reaksiyon	Organik ve inorganik civa bileşikleri arasında kısmen mümkün	Yama testi ile spesifik bileşiği belirle
Kaçınma	İçerik etiketi kontrolü, civa içeren ürünlerden uzak durma, mesleki koruma	Kaynağı tespit edip alternatife geç