Alerji Adı: Toz Alerjisi Alerji riski: Yaygın, özellikle çocuklarda ve astım/rinit öyküsü olanlarda artar Belirtiler: Burun kaşıntısı, burun akıntısı/ tıkanıklığı, hapşırma nöbetleri, gözlerde kaşıntı ve sulanma; öksürük, hışıltı veya nefes darlığı (astım belirtileri) Çapraz reaksiyonlar Deniz ürünleri (tropomiyozin), depolama akarları, hamam böcekleri ile bazı bireylerde çapraz duyarlılık görülebilir Acil Durum Belirtileri: Hızlı kötüleşen nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi, sesli hırıltı, konuşamama, dudak/ yüzde şişme, baygınlık hissi — bu belirtiler acil tıbbi müdahale gerektirir Tedavi / Müdahale: Çevresel önlemler + semptomatik ilaçlar (ikinci kuşak antihistaminikler, intranazal kortikosteroidler), gerekir ise inhalerler ve allerji immunoterapisi (kayıtlı protokollerle) Kaçınma Önerileri: Yatak-mobilya kılıfı kullanımı, yatak çarşaflarını sıcak suyla haftalık yıkama, iç mekan neminin –50 altında tutulması, halı ve yoğun döşemeyi azaltma, HEPA filtreli elektrik süpürgesi kullanma, peluş oyuncakları azaltma veya düzenli yıkama/derin dondurma Toz Alerjisi (Ev Tozu Akarı Alerjisi) Tanım ve risk faktörleri Toz alerjisi, özellikle ev tozu akarlarına karşı gelişen immün yanıt sonucu ortaya çıkan kronik bir hassasiyettir. Ev tozu akarları (Dermatophagoides türleri) yatak, döşeme, yastık ve tekstillerde yaygındır. Ailede alerji, astım veya atopik egzema öyküsü olan bireylerde risk yüksektir. Kapalı, nemli ve iyi havalandırılmayan ortamlar akar yoğunluğunu artırarak semptomları şiddetlendirebilir. Belirtiler Toz alerjisi genellikle pereniyal (yıl boyu) burun ve göz belirtileri ile seyreder: sürekli veya dönemsel burun tıkanıklığı, rim (burun akıntısı), hapşırma, nazal kaşıntı ve konjonktivit semptomları. Akciğer tutulumu olan hastalarda astım alevlenmeleri, gece öksürüğü ve hırıltı görülebilir. Semptomların ev içi bulunulan ortamlarda yoğunlaşması ve geceleri kötüleşmesi tipiktir. Çapraz reaksiyonlar Ev tozu akarlarına karşı hassasiyeti olan kişilerde bazı diğer alerjenlerle çapraz reaksiyon söz konusu olabilir. Örneğin akarların taşıdığı tropomiyozin proteini bazı kişilerde kabuklu deniz ürünleri ile çapraz reaksiyon gösterebilir; aynı zamanda depolama akarları ve bazı böcek proteinleriyle reaksiyon olabilir. Çapraz duyarlılık her zaman klinik belirti vermez, ancak şüphelenildiğinde alerji testleri ile doğrulama yararlı olur. Acil durum belirtileri İnhalan alerjenlere bağlı anafilaksi çok nadirdir; daha yaygın ve tehlikeli olan durum şiddetli astım ataklarıdır. Acil müdahale gerektiren belirtiler arasında giderek artan nefes darlığı, göğüste sıkışma, konuşma güçlüğü, dudak veya yüz şişmesi, bilinç kaybı hissi, morarma (siyanoz) ve hipotansiyon sayılabilir. Bu tür bulgular görüldüğünde hemen acil sağlık hizmetine başvurulmalıdır. Tedavi / Müdahale Çevresel kontrol Alerjen maruziyetinin azaltılması semptom kontrolünde temel adımdır. Yatak ve yastık için akar geçirimsiz kılıf kullanımı, yatak takımlarının haftada bir 60°C ve üzerinde yıkanması, iç mekan neminin –50 aralığında tutulması, ağır perde ve yoğun halı kullanımının sınırlandırılması gibi önlemler semptomları azaltır. HEPA filtreli süpürgeler ve hava temizleyiciler fayda sağlayabilir. İlaç tedavisi Semptomatik tedavide genellikle ilk basamak olarak kısa etkili olmayan ikinci kuşak antihistaminikler ve intranazal kortikosteroid burun spreyleri kullanılır. Göz bulguları için topikal antihistaminik/antagonistler önerilebilir. Astım bulguları varsa inhaler beta-agonistler ve inhale kortikosteroidler gerekebilir. Tedavi kişiselleştirilmeli ve doktor gözetiminde planlanmalıdır. Alerji immunoterapisi ve ileri seçenekler Seçilmiş olgularda, çevresel önlemler ve ilaçlara karşın kontrol sağlanamayan veya uzun süreli ilaç kullanımını azaltmak isteyen hastalarda alerji immunoterapisi (subkutan veya sublingual) düşünülebilir. İmmunoterapi, doğru adaylarda yıllık semptom yükünü azaltabilir ve astım gelişimini sınırlayabilir. Ağır astımı olan ve biyolojik tedavilere aday hastalarda spesifik immünolojik tedaviler (omalizumab vb.) düşünülür; bu karar uzman değerlendirmesi gerektirir. Tanı ve izlem Tanı, ayrıntılı anamnez ve fizik muayene ile başlar; şüphe doğrulamak için cilt prick testi veya serum spesifik IgE ölçümleri kullanılabilir. Gerekirse nazal provokasyon testleri veya solunum fonksiyon testleri ile astım değerlendirilir. Tedavi etkinliği ve yaşam kalitesi düzenli olarak takip edilmelidir; semptomlarda beklenmeyen kötüleşme olduğunda yeniden değerlendirme yapılmalıdır. Kaçınma Önerileri (Pratik İpuçları) Bazı basit ama etkili önlemler: yatak ve yastıklarınızı akar geçirmez kılıfla kaplayın; nevresimleri haftalık yüksek sıcaklıkta yıkayın; iç mekân nemini azaltmak için nem alıcı kullanın; halı, büyük perde ve ağır döşemeyi azaltın; peluş oyuncakları düzenli yıkayın veya kapatıp dondurun; evde sigara içilmemesini sağlayın; HEPA filtreli süpürge ve hava temizleyici kullanın. Bu önlemler alerjen yükünü azaltarak ilaç ihtiyacını ve yakınma sıklığını düşürebilir. Sık Sorulan Sorular Toz alerjisi tamamen geçer mi? Çoğu vakada tam iyileşme yerine semptom kontrolü ve yaşam kalitesinde düzelme hedeflenir. İmmunoterapi bazı hastalarda uzun dönem semptom ve ilaç ihtiyacında azalma sağlayabilir. Çocuklarda erken önlem almak önemli mi? Evet; özellikle atopik aile öyküsü olan çocuklarda erken çevresel kontrol ve uygun yönetim hem riniti hem de astım riskini azaltmada faydalı olabilir. Pediatrik değerlendirme ve izlem önemlidir. Tedavi/Yöntem Beklenen Etki Kullanım Alanı / Notlar Çevresel önlemler Semptom yükünde azalma, ilaç ihtiyacında düşüş Her hastada temel; düzenli yatak yıkama, kılıf, nem kontrolü İnhalasyon ve nazal ilaçlar Kısa/orta dönemde belirgin rahatlama İkinci kuşak antihistaminik, intranazal kortikosteroid; astım için inhale ilaçlar İmmunoterapi (SCIT/SLIT) Uzun dönemde semptom ve ilaç ihtiyacında azalma Uygun seçilmiş hastalarda; alerji uzmanı kararıyla başlanır Biyolojik tedaviler Ağır kontrolsüz astımda semptom ve alevlenme azalması İleri tedavi; pulmonoloji/alerji uzmanı ile değerlendirme Tedavi ve kaçınma stratejileri kişiye özel olmalıdır; doğru tanı, uygun hedeflenmiş önlemler ve gerektiğinde uzman yönlendirmesi en etkili yaklaşımı sağlar. Ani kötüleşme veya nefes darlığı durumunda acil sağlık hizmetine başvurulmalıdır.
