Alerji Adı: Kara Sinek Alerjisi Alerji riski: Yaygın, Orta Belirtiler: Kaşıntılı papüller, lokal ödem, büyük lokal reaksiyonlar, nadiren ürtiker veya sistemik semptomlar (ateş, halsizlik) Çapraz reaksiyonlar Diğer insekt ısırıklarına karşı artmış duyarlılık (özellikle diğer kan emen Diptera türleri) Acil Durum Belirtileri: Yüz/boğaz şişmesi, solunum güçlüğü, yaygın ürtiker, hipotansiyon, hızlı nabız, bilinç değişikliği Tedavi / Müdahale: Lokal bakım (soğuk kompres, antihistaminik), topikal kortikosteroidler veya sistemik kortikosteroidler gerektiğinde; anafilaksi şüphesinde epinefrin uygulaması ve acil tıbbi değerlendirme. Kaçınma Önerileri: Dışarıda koruyucu giysi, DEET/pikaridin içeren böcek kovucu kullanımı, su kenarlarından uzak durma, pencere/kapı sineklikleri, geceleri yatak filesi kullanımı. Kara Sinek Alerjisi (Simuliidae) — Klinik Bilgilendirme Tanım ve epidemiyoloji Kara sinekler (Simuliidae familyası), akarsu ve durgun su kenarlarında yoğun olarak bulunan, kan emen küçük böceklerdir. Isırıkları genellikle yaz ve erken sonbahar döneminde artar. Özellikle açık alanda çalışanlar, balıkçılar veya su kenarı yerleşimlerinde yaşayan kişilerde Kara Sinek Alerjisi sık görülebilir; çoğu kişide hafif lokal reaksiyonla sınırlı kalırken bazı kişilerde daha belirgin alerjik yanıt gelişebilir. Nedenleri ve patofizyoloji Kara sinek ısırıkları sırasında salınan tükürük proteinleri, bazı bireylerde immün yanıtı tetikleyerek IgE aracılı tip I reaksiyonlara yol açar; bu, ani gelişen kaşıntı, kızarıklık ve ürtiker ile kendini gösterebilir. Tekrar maruziyetlerde duyarlı kişilerde daha güçlü bir yanıt ortaya çıkabilir. Ayrıca ısırık alanında papüler ve nodüler lezyonlarla giden gecikmiş (tip IV) immün reaksiyonlar da sık görülen bir tablodur. Çok sayıda ısırık sonrası ise sistemik belirtiler (ateş, baş ağrısı, lenfadenopati) gelişebilen “black fly fever” gibi sendromlar tanımlanmıştır. Belirtiler Lokal reaksiyonlar Isırık bölgesinde ani kızarıklık, yoğun kaşıntı ve küçük papül ya da veziküller oluşur. Bazı bireylerde lezyonlar büyük ve ödemli hale gelebilir; özellikle çocuklarda ve atopik geçmişi olanlarda lokal şişlik daha belirgin olabilir. Kaşıma nedeniyle ikincil bakteriyel enfeksiyon riski vardır. Sistemik ve ciddi reaksiyonlar Nadir olmakla birlikte bazı kişilerde yaygın ürtiker, angioödem veya anafilaksi gelişebilir. Birden fazla ısırıkla veya duyarlı bireylerde ateş, baş ağrısı, halsizlik ve lenf bezlerinde hassasiyet gibi sistemik yakınmalar görülebilir. Anafilaksi belirtileri görüldüğünde acil müdahale gereklidir. Çapraz reaksiyonlar Kara sinek alerjisi olan kişilerde diğer Diptera türlerinin ısırıklarına karşı da artmış duyarlılık olabilir; sivrisinek, midye benzeri türler farklı proteinlerle çapraz reaksiyon gösterebilir. Hymenoptera (arı/yonca) sokmalarına özgü venom immunotherapy genellikle kara sinek ısırıkları için geçerli değildir. Kişinin diğer insektlerle ilgili geçmişi değerlendirilmelidir. Tanı Tanı büyük ölçüde klinik öykü ve fizik muayeneye dayanır: tipik ısırık öyküsü, mevsimsellik, su kenarı maruziyeti ve lezyonların görünümü tanıyı destekler. Allerji testleri (cilt prick testi veya spesifik IgE ölçümü) nadiren standartize edilmiş antijen eksikliği nedeniyle sınırlı yarar sağlayabilir; seçilmiş merkezlerde araştırma amaçlı kullanılabilir. İkincil enfeksiyon düşünülüyorsa kültür veya laboratuvar değerlendirmesi gerekebilir. Tedavi / Müdahale Hafif lokal reaksiyonlarda semptomatik tedavi yeterlidir: soğuk kompres, kaşıntıyı azaltmak için antihistaminikler (oral) ve gerekirse topikal kortikosteroidler. Orta şiddette yaygın lokal şişlik veya şiddetli kaşıntıda kısa süreli sistemik kortikosteroid tedavisi düşünülebilir. İkincil bakteriyel enfeksiyon varsa uygun antibiyotik başlanmalıdır. Daha önce sistemik reaksiyon geçirmiş veya ağır reaksiyon riski taşıyan hastalara acil durumda kullanılmak üzere epinefrin oto-enjektörü önerilir. Anafilaksi şüphesinde hemen 0.3–0.5 mg intramüsküler epinefrin (erişkin), 112/ambulans çağrısı ve hastaneye nakil gereklidir. Acil Durum Belirtileri ve İlk Yardım Aşağıdaki bulguların herhangi biri varsa acil tıbbi yardım istenmelidir: nefes almada zorluk, ses kısıklığı/stridor, yaygın ürtiker, yüz veya dudak/boğaz şişmesi, baş dönmesi veya bayılma, hızlı nabız ve kan basıncı düşüklüğü. İlk yardım olarak hasta sakin tutulmalı, sırtüstü yatırılmalı, epinefrin oto-enjektörü var ise hemen uygulanmalı ve ambulans çağrılmalıdır. Solunum sıkıntısı varsa oksijen verilmesi ve ileri hava yolu desteği gerekebilir. Kaçınma Önerileri Kara sineklerin yoğun olduğu bölgelerde maruziyeti azaltmaya yönelik pratik önlemler etkilidir: akarsu kenarları ve yoğun bitki örtüsünden uzak durmak, açık renk ve uzun kollu giysiler giymek, pantolon paçalarını çorap içine sokmak, DEET veya pikaridin içeren böcek kovucular kullanmak. Akşam ve sabahın erken saatlerinde dışarıda bulunmaktan kaçınmak, pencere ve kapılara sineklik takmak, kamp ve uyku sırasında yatak filesi kullanmak koruyucu yaklaşımlardır. Ayrıca, ısırık bölgesinin temiz ve kuru tutulması ve kaşınmaması ikincil enfeksiyon riskini azaltır. Takip ve ileri değerlendirme Tekrarlayan veya şiddetli reaksiyonları olan hastalar için alerjiye yönlendirme, maruziyet eğitimi ve gerektiğinde acil durum planı hazırlanması önerilir. Alerji laboratuvarları veya alerji uzmanı ile görüşme, özellikle anafilaksi öyküsü varsa, epinefrin oto-enjektörü reçetesi ve kullanım eğitimi açısından önem taşır. Çoklu ısırık sonrası sistemik belirtiler varsa hastanın yakın takip edilmesi gerekir. Yardımcı Bilgi: Belirti Şiddetine Göre Hızlı Eylem Tablosu Belirti Örnek Yapılması Gereken Hafif lokal Tekil papül, hafif kaşıntı Soğuk kompres, oral antihistaminik, lokal kortikosteroid Orta lokal Büyük ödematik alan, yoğun kaşıntı Oral antihistaminik, kısa süreli sistemik steroid düşünülebilir; takip Sistemik / Ciddi Yaygın ürtiker, angioödem, solunum sıkıntısı, hipotansiyon Hemen intramüsküler epinefrin, acil servis, destek tedavisi Sık Karşılaşılan Sorular Kara sinek ısırığı alerjisi için immünoterapi (aşı) var mı? Şu an için kara sinek tükürük proteinlerine yönelik standartize edilmiş immünoterapi uygulamaları yaygın değildir. Ağır ve tekrarlayan sistemik reaksiyon öyküsü olan hastalar bireysel değerlendirme ile izlenmelidir; hymenoptera (arı/yanardöner) sokmalarına yönelik venom immunotherapy farklı bir uygulamadır ve kara sinekler için geçerli değildir. Isırık sonrası ne zaman doktora başvurmalıyım? Yüzde veya boğazda şişlik, nefes almada güçlük, yaygın döküntü, bayılma belirtileri, ateş veya artan ağrı ve kızarıklık varsa derhal tıbbi yardım aranmalıdır. Hafif lokal reaksiyonlarda eczacı veya aile hekimi rehberliği yeterli olabilir; belirtiler kötüleşirse uzman görüşü alınmalıdır. Notlar Herhangi bir alerjik reaksiyon için kişiye özel yaklaşım gereklidir. Önceden anafilaksi geçirmiş veya ağır reaksiyon riski bulunan bireylerin taşıması gereken acil durum planı ve gerekiyorsa epinefrin oto-enjektörü temini konusunda sağlık profesyoneli ile görüşmeleri önem taşır.
