Alerji Adı: Yapıştırıcı alerjisi (kontakt alerjik dermatit) Alerji riski: Orta — mesleğe ve yapıştırıcı içeriğine göre değişir (ör. kuaför, inşaat, dişçilik, tıbbi bant kullanımı) Belirtiler: Kaşıntılı, kızarık, kabarık ve çatlak cilt lezyonları; bazen su dolu veziküller; kronik temasta kalınlaşma (likenifikasyon) Çapraz reaksiyonlar Bazı akrilat, epoksi ve kauçuk bileşenleri arasında çapraz reaksiyon görülebilir; tırnak yapıştırıcılarına veya protez materyallerine duyarlılık eşlik edebilir Acil Durum Belirtileri: Nefes darlığı, yaygın ürtiker, yüz- dudak- dil şişmesi, enflamasyonun hızla yayılması — anafilaksi şüphesi ve acil müdahale gerektirir Tedavi / Müdahale: Temasın kesilmesi, topikal kortikosteroidler kısa süreli kullanımı, yoğun enflamasyon varsa sistemik kortikosteroid veya immünsüpresifler; ağır reaksiyonlarda acil adrenalin ve destek tedavi Kaçınma Önerileri: Cilt bariyerinin korunması, alternatif hipoalerjenik ürünlerin seçimi, kişisel koruyucu ekipman (eldiven, bariyer kremleri), etiket okuma ve açık iletişim (iş yerinde malzeme değişikliği talebi) Yapıştırıcı Alerjisi: Tanım ve önem Yapıştırıcı alerjisi, çoğunlukla temasa bağlı gelişen bir kontakt alerjik dermatit türüdür. Yapıştırıcıların içindeki akrilat, epoksi, silikon ve kauçuk içerikler immün yanıtla deri reaksiyonuna yol açabilir. Hekimlere sık başvuru nedenlerinden biri olup, yaşam kalitesini ve iş gücünü etkileyebilir; doğru tanı ve önleyici stratejilerle kontrol altına alınması mümkündür. Patofizyoloji Alerjik kontakt dermatit, T hücre aracılı gecikmiş tip (Tip IV) hipersensitivite cevabıdır. İlk maruziyette sensibilizasyon oluşur; tekrar temasla ciltte proinflamatuar sitokin yanıtı ve deri hasarı meydana gelir. Yapıştırıcılardaki düşük moleküler ağırlıklı kimyasallar (haptens) cilt proteinlerine bağlanıp antijen oluşturur; bunun sonucunda lokal inflamasyon ve klinik belirtiler gelişir. Klinik bulgular Genellikle maruz kalan bölgede (eller, parmaklar, yüz, boyun) kaşıntılı eritem ve ödemli papül veya veziküller görülür. Akut fazda vezikül ve sızıntı olabilir; kronik temasta cilt kalınlaşır, pul pul dökülür ve çatlaklar oluşur. Yapıştırıcı tipi ve temas süresine bağlı olarak semptomlar birkaç saat ile birkaç gün içinde ortaya çıkabilir. Sistemik yayılım nadirdir ama geniş maruziyet veya eşlik eden diğer duyarlılık durumları risk oluşturur. Tanı Anamnez (maruziyet öyküsü) ve fizik muayene tanıda ilk adımdır. Kesin tanı için standart yama testi (patch test) kullanılır; şüphe edilen bileşenlerin belirlenmesi için spesifik paneller uygulanır. Akut dönemde uygulanan topikal steroidler test sonuçlarını etkileyebileceğinden, mümkünse test öncesi yoğun tedavi azaltılmalıdır. Biyopsi genellikle gerekli değildir, fakat atipik veya kronik vakalarda ayırıcı tanı için yardımcı olabilir. Ayırıcı tanı Kontakt irritan dermatit, atopik dermatit, bulaşıcı deri lezyonları ve fungal enfeksiyonlar yapıştırıcı alerjisini taklit edebilir. İrritan dermatit genellikle yanma/acı daha belirgindir ve maruziyet sonrası hemen ortaya çıkar; alerjik dermatit ise gecikmeli ve daha belirgin kaşıntı ile karakterizedir. Tedavi ve akut müdahale Birincil adım teması hemen kesmektir; etkilenen bölge bol suyla yıkanmalı ve yapıştırıcı kalıntıları nazikçe temizlenmelidir. Lokal inflamasyon için orta-yüksek güçte topikal kortikosteroid uygulanması etkilidir; geniş yüzeylerde veya sistemik semptomlarda oral kortikosteroid kısa süreli düşünülebilir. Sekonder enfeksiyon varlığında uygun antibiyotik tedavisi gerekir. Şiddetli sistemik reaksiyon (anafilaksi benzeri tablo) gelişirse adrenalin uygulanmalı ve acil destek sağlanmalıdır. Uzun dönem yönetim Tekrarlayıcı vakalarda tetikleyici maddeyi objektif olarak tespit edip uzaklaştırmak en etkili yaklaşımdır. Nemlendiriciler ve bariyer onarıcı kremler koruyucu rol oynar. Mesleki maruziyet söz konusuysa işyeri değerlendirmesi ve alternatif malzeme kullanımı önemlidir; gerekiyorsa meslek değişikliği planlanmalıdır. Önleme — Kaçınma Önerileri İlk ve en etkili önlem temasın kesilmesidir. Etiketleri dikkatle okuyun; içeriklerinde akrilat, metakrilat, epoksi, kauçuk veya bilinen alerjenler varsa kullanımından kaçının. El yıkama sonrası cildi nemlendirmek, bariyer kremleri (örn. çinko oksit, silikon bazlı koruyucular) kullanmak ve uygun eldiven seçimi (ör. nitril) pratik önlemlerdendir. Kuaför, diş teknisyeni, inşaat veya tıp gibi riskli mesleklerde çalışıyorsanız işyeri güvenlik birimiyle iletişime geçip alternatif ürün talep edin. Evde hobi amaçlı yapıştırıcı kullanımı sırasında korunma ve iyi havalandırma faydalıdır. Hasta eğitimi ve takip Hastaya alerjenin tanımlanması ve maruziyetten kaçınma konusunda yazılı bilgi verin. Reaktif dönemlerde topikal steroid kullanım süresi ve uygulama sıklığı hakkında net talimat verin. Özellikle mesleki maruziyet varsa düzenli dermatolojik takip, yama testinin tekrarı ve işe dönüş planlaması önerilir. Alerji etiketlerinin ve güvenlik bilgi formlarının (SDS) saklanması gelecekteki maruziyetleri önlemeye yardımcı olur. Ne zaman uzman görüşü alınmalı? Lezyonlar yaygın, inatçı veya sekonder enfekte ise, yama testi ile tetikleyici belirlenmesi gerektiğinde ya da işyeri değişikliği ve komplike tedavi planları yapılması durumunda dermatoloji veya alerji uzmanına yönlendirme uygun olur. Özet tablo — Yaygın yapıştırıcı bileşenleri ve klinik bilgiler Bileşen Tipik reaksiyon Tanı Kaçınma/Alternatif Akrilat/Metakrilat Hızlı gelişen lokal kontakt alerjik dermatit, tırnak çevresinde sık Yama testi (akrilat paneli) Su bazlı yapıştırıcılar, nitril eldiven; diş protezinde alternatif reçineler Epoksi reçineleri Şiddetli dermatit, kronik maruziyette likenifikasyon Yama testi (epoksi panelleri) Epoksi içermeyen reçineler, uygun PPE, işyeri mühendislik kontrolü Cyanoacrylate (süper yapıştırıcı) Hızlı yapışma sonrası lokal irritasyon veya alerji Klinik + gerekirse yama testi Alternatif tıbbi bantlar, doğrudan cilt teması minimalize Silikon bazlı yapıştırıcılar Genellikle daha az alerjenik; bazı vakalarda kontakt dermatit Yama testi Silikon içermeyen bant veya hipoalerjenik ürünler Pratik ipuçları Evde veya işte yapıştırıcı kullanırken; ciltle doğrudan temas eden küçük miktarları bile göz önünde bulundurun, koruyucu eldivenlerin delik veya geçirgen olmadığından emin olun ve alerjik olduğunuzu öğrendikten sonra ilgili ürünlerin etiketlerini saklayın. Hekim tarafından onaylanmış bir alternatif listesi oluşturmak ve bu bilgiyi iş arkadaşlarıyla paylaşmak, gelecekteki maruziyetleri azaltır.
