Alerji Adı: Tarçın Alerjisi Alerji riski: Orta Belirtiler: Ciltte kontakt dermatit, ağızda yanma/ülserasyon (kontakt stomatit), ürtiker, nadiren sistemik anafilaksi Çapraz reaksiyonlar Vanilya, karanfil/karanfil yağı bileşenleri, Peru balsam ve bazı parfüm/fragrance karışımları ile çapraz reaksiyon görülebilir. Acil Durum Belirtileri: Boğaz veya dil şişmesi, nefes darlığı, hırıltı, hipotenziyon, bilinç bulanıklığı veya bayılma Tedavi / Müdahale: Maruziyeti kesme, temas dermitinde topikal kortikosteroidler, ürtiker veya sistemik reaksiyonda antihistaminikler; anafilaksi şüphesinde intramüsküler epinefrin ve acil tıbbi müdahale. Kaçınma Önerileri: Tarçın içeren gıda, içecek, diş macunu, sakız, kozmetik ve aromaterapi ürünlerinin etiketlerinin dikkatle incelenmesi; kişisel bakım ve ev temizlik ürünlerinde cinnamaldehyde ve benzeri bileşenlerin aranması; sistemik reaksiyon öyküsü varsa epinefrin oto-enjektörü bulundurulması. Tarçın Alerjisi: Tanım ve Önemi Tarçın alerjisi, genellikle tarçının içerdiği kimyasal bileşenlere (özellikle cinnamaldehyde ve diğer aroma bileşenleri) bağlı gelişen immünolojik yanıtları tanımlar. Klinik olarak daha sık kontakt dermit ve oral mukozal reaksiyonlarla ortaya çıkmakla birlikte, nadiren immün aracılı sistemik reaksiyonlar bildirilmiştir. Hem gıda hem de kozmetik ürünlerinde yaygın kullanım nedeniyle tanı koyma ve kaçınma stratejileri önem taşır. Epidemiyoloji ve Risk Faktörleri Tarçın kaynaklı alerjik reaksiyonların kesin prevalansı sınırlı veriyle desteklenir; kozmetik ve diş ürünleri ile temas eden kişilerde kontakt alerji daha sık görülür. Atopik dermatit veya alerjik yatkınlığı olan bireylerde duyarlılık gelişme riski artabilir. Mesleki maruziyet (gıda endüstrisi, pastacılık, parfümeri) daha yüksek duyarlılık riski oluşturur. Patofizyoloji Tarçınla ilişkili reaksiyonlar iki temel mekanizma ile ortaya çıkabilir: 1) Geç tip (Tip IV) immün yanıtla gelişen kontakt dermatit, genellikle hücresel bağışıklık aracılıdır; 2) Daha nadir olmakla birlikte, IgE aracılı hızlı alerjik reaksiyonlar (Tip I) ürtiker, anjiyoödem veya anafilaksiye yol açabilir. Ayrıca tahriş edici etkiler de ağız ve ciltte benzer semptomlara neden olabilir; ayırıcı tanı önemlidir. Klinik Belirtiler Cilt Bulguları Temas bölgesinde eritem, kaşıntı, vezikül veya kronikleşmiş durumlarda lichenifikasyon görülebilir. Kontakt dermit genellikle maruziyetten saatler ila günler sonra ortaya çıkar. Krem, losyon veya parfüm içeren ürünlerle ilişkili şikâyetler sık rapor edilmiştir. Oral ve Ağız İçi Reaksiyonlar Ağızda yanma, dil veya dudakta ödem, ağız mukozasında ülserasyon veya tat retproblemleri görülebilir. Bu durumlar genellikle tarçın içeren gıdaların veya diş macunu/nikotin sakızı gibi ürünlerin lokal temasına bağlıdır. Sistemik ve Solunum Semptomları Hırıltı, öksürük ve anafilaksi nadir olsa da ciddi sonuçlar doğurabilir. Hızlı başlangıçlı nefes darlığı, konuşma değişikliği veya bilinç bozukluğu görüldüğünde acil müdahale gerekir. Geçmişte sistemik reaksiyon öyküsü olan kişilerde risk değerlendirmesi şarttır. Tanı ve Testler Tanı, öykü ve fizik muayene ile başlar; maruziyet öyküsü, ürün içeriği ve semptomların zaman ilişkisi ayrıntılı sorgulanmalıdır. Tanıyı desteklemek ve mekanizmayı ayırt etmek için çeşitli testler kullanılabilir. Epikutantest (Patch Test) Patch test kontakt dermatit tanısında altın standarttır; tarçın bileşenleri (ör. cinnamaldehyde, cinnamic aldehyde) içeren panellerle yapılan testler duyarlılığı saptamada faydalıdır. Test sonuçları genellikle 48–96 saat arasında okunur. Prick Test ve Seroloji IgE aracılı reaksiyon şüphesinde derinlemesine değerlendirme için cilt prick testi veya serum spesifik IgE ölçümleri gerekebilir. Ancak tarçın için ticari testler sınırlı olabilir ve negatif sonuçler duyarlılığı kesin olarak dışlamaz. Ayırıcı Tanı Tahriş edici kontakt dermatit, diğer baharat alerjileri, ağız mukozası travması veya infeksiyonlar ayırıcı tanıda düşünülmelidir. Özellikle parfüm ve koruyucu maddelere karşı duyarlılıklarla çapraz reaksiyon olabileceği unutulmamalıdır. Çapraz Reaksiyonlar ve İlişkili Maddeler Tarçının içerdiği uçucu yağlar ve aroma bileşenleri başka bitkisel maddelerle çapraz reaksiyon gösterebilir. Peru balsam, karanfil, bazı bitkisel esanslar ve parfüm bileşenleri ile reaksiyonlar rapor edilmiştir. Gıda ekstresi, esans yağları ve kozmetik içerikleri değerlendirilirken bu olasılık dikkate alınmalıdır. Belirti / Durum Başlangıç Zamanı Muhtemel Mekanizma Önerilen İlk Müdahale Temas dermatiti (kızarıklık, kaşıntı) Saatler–günler Tip IV (hücresel) immünite Maruziyetin kesilmesi, topikal kortikosteroid, nemlendirici Ağızda yanma/ülser Anında–saatler Tahriş edici veya immünolojik İrriter maddeyi uzaklaştırma, ağız hijyeni, gerekirse sistemik destek Ürtiker / anjiyoödem Dakikalar–saatler Tip I IgE aracılı veya non-immun mast hücre degranülasyonu Antihistaminik, şiddetli ise epinefrin+acil bakım Acil Durum Belirtileri ve Acil Müdahale Hızlı gelişen boğaz/yanak/dil şişmesi, solunum güçlüğü, şiddetli hırıltı, bilinç kaybı veya bayılma anafilaksiyı düşündürür. Bu durumda derhal intramüsküler 0.3–0.5 mg epinefrin uygulanmalı ve hasta acil servise sevk edilmelidir. Havayolunun güvenliği, oksijen desteği ve intravenöz sıvı tedavisi gerekebilir. Hafif semptomlarda antihistaminikler ve gözlem yeterli olabilir ancak semptomlar ilerlerse hemen tıbbi yardım çağrılmalıdır. Tedavi / Müdahale (Detaylı Yönetim) Kontakt dermatit için en etkili yaklaşım maruziyetten kaçınma ve semptomatik tedavidir: uygun güçte topikal kortikosteroidler, bariyer onarıcı emoliyanlar ve kaşıntıyı azaltmak için antihistaminikler kullanılabilir. Lokal enfeksiyon düşünülüyorsa kültür ve uygun antibakteriyel tedavi gerekebilir. IgE aracılı sistemik reaksiyon varsa akut bakımda epinefrin, antihistaminik, kortikosteroid ve gerekirse bronkodilatörler uygulanır. Kronik veya tekrarlayan vakalarda alerji uzmanına sevk, tetkik ve kişiye özel yönetim planı önerilir. Sistemik reaksiyon öyküsü olanlara epinefrin oto-enjektörü reçete edilmesi ve kullanım eğitimi verilmesi esastır. Kaçınma Önerileri Tarçından korunmanın temel stratejisi ürün içeriklerini dikkatle incelemek ve şüpheli ürünlerden kaçınmaktır. Paketli gıdalarda “tarçın, cinnamaldehyde, cinnamic aldehyde, cinnamon oil” gibi terimler aranmalı; kozmetik ve diş bakım ürünlerinde aroma içeren formulasyonlara dikkat edilmelidir. Evde tariflerde tarçın yerine alternatif baharatlar (ör. kakule, zencefil) tercih edilebilir ancak çapraz reaksiyon olasılığı göz önünde bulundurulmalıdır. Mesleki maruziyet söz konusuysa kişisel koruyucu ekipman, çalışma ortamı havalandırması ve maruziyet minimizasyonu planı uygulanmalıdır. Tarihçesi sistemik reaksiyon olan bireyler için acil müdahale planı ve epinefrin oto-enjektörü taşıma önerilir. Takip, Eğitim ve Hasta Danışmanlığı Hastaya etiket okuma eğitimi, olası çapraz reaksiyon kaynakları, maruz kalma durumunda atılması gereken adımlar ve acil durum planı verilmelidir. Doktorlar için öneri: kronik kontakt vakalarında patch test ile belirlenmiş alerjenleri içeren tüm ürünlerin listesini yapmak, gerektiğinde dermatoloji/alerji ortak değerlendirmesi sağlamak ve yaşam kalitesini etkileyen durumlarda psikososyal destek sunmaktır.
