Alerji Adı: Karanfil Alerjisi Alerji riski: Nadir — mesleki maruziyet ve atopi öyküsü olanlarda artmış Belirtiler: Ağızda kaşıntı, ürtiker, yüz/boğaz ödemi, ciltte kontakt dermatit, nadiren anafilaksi Çapraz reaksiyonlar Diğer eugenol içeren baharatlar (tarçın, fesleğen, defne), bazı dental materyaller ve propolis ile çapraz reaksiyon olabilir. Acil Durum Belirtileri: Nefes darlığı, yutma güçlüğü, hızlı nabız, bilinç bulanıklığı, yaygın deri döküntüsü veya şiddetli yüz/boğaz şişliği Tedavi / Müdahale: Maruziyeti durdurma, antihistaminikler, gerekirse sistemik kortikosteroidler, anafilaksi şüphesinde derhal epinefrin (adrenalin) uygulaması ve acil sağlık hizmeti Kaçınma Önerileri: İçerik etiketlerini dikkatle okumak, restoran/mutfaklarda çapraz bulaşma riskini bildirmek, dental işlemler öncesi alerji bilgisini paylaşmak Karanfil Alerjisi Nedir? Karanfil (Syzygium aromaticum) içeriğinde özellikle eugenol adlı uçucu yağ bileşiği bulunur; bu bileşik hem IgE aracılı tip I alerjik reaksiyonlara hem de temasa bağlı gecikmiş tip kontakt reaksiyonlara yol açabilir. Karanfil alerjisi, doğrudan tüketim veya inhalasyon yoluyla ya da cilde teması sonucu ortaya çıkabilir. Reaksiyonun tipi ve şiddeti kişinin bağışıklık yanıtına, maruziyet dozuna ve maruziyet yolu göre değişir. Epidemiyoloji ve Risk Faktörleri Karanfil alerjisi genel populasyonda nadir bildirilir; ancak gıda endüstrisinde çalışanlar, baharat karıştırıcıları, diş hekimliği uygulamalarına veya propolis/kozmetik ürünlere sık maruz kalan kişilerde görülme sıklığı daha yüksektir. Atopik geçmişi (alerjik rinit, astım, atopik dermatit) olan bireylerde yeni alerjilerin gelişme riski artar. Ayrıca önceki kontakt dermatit öyküsü olanlarda temas hassasiyeti daha sık ortaya çıkar. Patofizyoloji Karanfil içindeki eugenol gibi küçük moleküller hapten olarak davranıp cilt veya mukozayla birleşerek immün yanıt tetikleyebilir. Hızlı gelişen reaksiyonlar genellikle IgE aracılı olup mast hücre degranülasyonu ile histamin salınımı ve vazodilatasyon oluşturur. Daha geç tip reaksiyonlar ise T hücresi aracılı kontakt dermatit şeklinde kendini gösterir. Bazı kişilerde hem tip I hem de tip IV mekanizmalar kombinasyon halinde olabilir. Klinik Bulgular Karanfil alerjisi farklı formlarda ortaya çıkar: – Ağızda kaşıntı, dudak/çevresinde şişlik, dilde karıncalanma gibi hafif oral semptomlar. – Urtiker (kabarık kaşıntılı döküntüler), anjiyoödem (göz kapağı, dudak, yüz şişmesi). – Solunum yollarında etkilenme: hırıltı, göğüste sıkışma, öksürük. – Kontakt dermatit: maruziyet bölgesinde kızarıklık, kabarcıklar, kronik temasta cilt kalınlaşması. – Nadir fakat ciddi: anafilaksi — sistemik belirtiler ve hemodinamik bozukluk. Akut Reaksiyonlar İmmünolojik olarak hızlı gelişen reaksiyonlar dakikalar- saatler içinde başlar. Yaygın belirtiler arasında ürtiker, anjiyoödem, solunum güçlüğü ve hipotansiyon yer alır. Bu belirtiler varlığında acil müdahale ve epinefrin uygulanması gecikilmemelidir. Kronik ve Geç Tip Reaksiyonlar Kontakt dermatit genellikle saatler-günler sonra ortaya çıkar; etkilenen cilt bölgesinde kaşıntı, eritem, vezikül ve soyulma görülebilir. Tekrarlayan maruziyetlerde lezyon kronikleşebilir ve hiperkeratoz gelişebilir. Tanı Yaklaşımı Tanı öncelikle ayrıntılı öyküye dayanır: semptomların maruziyetle ilişkisi, maruziyet yolu (gıda, cilt, inhalasyon), daha önceki reaksiyonların tipi ve şiddeti sorgulanmalıdır. Yardımcı tetkikler: – Spesifik IgE (serolojik testler): IgE aracılı reaksiyon kuşkusunda kullanılabilir. – Deri prick testi: Hızlı reaksiyonlar için uygun olabilir; testin uzman tarafından yapılması ve anafilaksi riski göz önünde bulundurulmalıdır. – Patch (yama) testi: Kontakt dermatit şüphesinde geç tip duyarlılığı değerlendirmek için tercih edilir. – Kontrollü oral provokasyon testi: Tanının netleşmediği ve klinik açıdan güvenli olduğu durumlarda hastane ortamında yapılır. Alerji uzmanı değerlendirmesi ve gerektiğinde dermatoloji veya diş hekimliği iş birliği önemlidir. Tedavi ve Yönetim Tedavi maruziyeti sonlandırmak ve semptomları hafifletmeye yöneliktir. Hafif deri veya mukozal belirtilerde topikal kortikosteroidler ve oral antihistaminikler yararlı olabilir. Orta-şiddetli sistemik belirtilerde kısa süreli sistemik kortikosteroidler verilebilir. Anafilaksi durumunda derhal intramusküler epinefrin uygulanmalı ve acil sağlık hizmetine başvurulmalıdır. Hastalara riskli maruziyetler için acil eylem planı hazırlanmalı; reaksiyon öyküsü varsa uygun epinefrin oto-enjektör reçete edilmeli ve kullanım eğitimi verilmelidir. Özel immünoterapi uygulamaları karanfil alerjisi için yaygın ve kanıtlanmış bir seçenek değildir. Acil Yönetim ve Epinefrin Kullanımı Anafilaksi şüphesinde ilk basamak intramusküler epinefrindir. Yetişkinlerde genellikle 0,3–0,5 mg IM (anterolateral uyluk), çocuklarda vücut ağırlığına göre 0,01 mg/kg (maksimum 0,3 mg) önerilir. Epinefrin uygulandıktan sonra acil servise başvurulmalı; hastanın vital bulguları izlenmeli ve gerekirse ikinci doz uygulanması değerlendirilmelidir. Solunum veya dolaşım yetmezliği bulgularında ileri yaşam desteği gerekebilir. Çapraz Reaksiyonlar ve Özel Durumlar Karanfildeki eugenol, tarçın, fesleğen, defne ve bazı diğer baharatlarda da bulunabildiği için bu bitkilerle çapraz reaksiyon riski mevcuttur. Ayrıca eugenol, bazı dental materyallerde ve propolis içeren ürünlerde bulunabilir; diş tedavileri veya balmumu/kozmetik kullanımı sırasında reaksiyon görülebilir. Bu nedenle, bilinen karanfil alerjisi olan kişilerin diş hekimi ve kozmetik ürün kullanırken uyarılması önemlidir. Kaçınma Önerileri ve Günlük Yaşam Önerileri – İş ve yemek ortamlarında içerik etiketlerini dikkatle okumak; “baharat karışımları”, “aroma” veya “doğal özler” ifadelerine dikkat etmek. – Restoranlarda ve hazır gıdalarda baharat karışımı içerebileceğini bildirmek; çapraz bulaşma riskini sormak. – Kozmetik, diş macunu, sakız ve propolis içeren takviyeler gibi eugenol içerebilecek ürünlerin etiketini kontrol etmek. – Dental işlemler öncesinde diş hekimini bilgilendirmek; alternatif materyaller kullanımı talep etmek. – Alerji kartı veya bileklik taşımak; acil durumda kişiyi bilgilendirecek notlar bulundurmak. Hasta Eğitimi ve İzlem Hastalara alerjinin nasıl tetiklendiği, hangi ürünlerden kaçınmaları gerektiği, acil durumda hangi adımların atılacağı açık biçimde öğretilmelidir. Reçete edilen epinefrin oto-enjektörünün kullanımı uygulamalı olarak gösterilmeli ve son kullanma tarihleri düzenli kontrol edilmelidir. Belirsiz vakalarda alerji uzmanı tarafından izlem ve gerekirse ek tetkikler planlanmalıdır. Özellik IgE-aracılı Reaksiyon Kontakt (Geç Tip) Reaksiyon Önerilen İlk Müdahale Başlıca Belirtiler Urtiker, anjiyoödem, hırıltı, ağız kaşıntısı Yerel kızarıklık, vezikül, kaşıntı, kronik lezyon Maruziyeti kes, antihistaminik; anafilaksi → epinefrin + acil Tanı Testleri Spesifik IgE, deri prick testi, gerekirse oral provokasyon Patch testi (yama testi) Alerji uzmanı yönlendirmesi ile testler Önleme Gıda etiket kontrolü, epinefrin taşıma Temastan kaçınma, koruyucu eldiven/koruma İşyeri/restoran bilgilendirmesi, diş hekimi uyarısı Uygun tanı ve yönetim için spesifik semptomlar, şiddet derecesi ve maruziyet öyküsü değerlendirilmelidir; belirsiz vakalarda alerji uzmanına başvurmak en güvenli yaklaşımdır.
