Alerji Adı: Ev Tozu Akarı Alerjisi Alerji riski: Yaygın Belirtiler: Çapraz reaksiyonlar Acil Durum Belirtileri: Tedavi / Müdahale: Kaçınma Önerileri: Ev Tozu Akarı Alerjisi: Tanım ve Önemi Ev tozu akarı (Dermatophagoides türleri) larvaları, alerjenleri ve dışkıları ile iç mekanlarda yaygın bulunan mikroskopik organizmalardır. Bu parçacıklar, özellikle yatak örtüleri, halılar, döşemeler ve yumuşak mobilyalarda birikir. Alerji duyarlılığı gelişen kişilerde bu biyolojik partiküller solunum ve kontakt yollarla temas ettiğinde kronik alerjik rinit, konjonktivit ve astım ataklarını tetikleyebilir. Ev tozu akarı alerjisi toplumda sık görülür ve özellikle iç mekan hava kalitesi, nem ve temizlik alışkanlıklarına bağlı olarak yaşam kalitesini etkileyebilir. Risk Faktörleri ve Kimlerde Daha Yaygın? Alerji riski yüksek olan kişiler; ailede alerji veya astım öyküsü bulunanlar, atopi eğilimi gösteren çocuklar, kapalı ve nemli iç mekanlarda yaşayanlar ile yüksek eşiğe maruz kalan (örneğin halı ve yoğun tekstil bulunan ortamlar) bireylerdir. Yüksek iç mekan nemi (>50-60%) ile birlikte toz akarları sayısı hızla artar. Sigara dumanına maruz kalma, kronik sinüzit ve kontrolsüz astım da semptomların şiddetini artırır. Belirtiler ve Klinik Görünüm Ev tozu akarı alerjisinin tipik bulguları arasında burun tıkanıklığı, hapşırma, şeffaf burun akıntısı, burunda kaşıntı, gözlerde kızarıklık ve sulanma, gece öksürüğü ve hırıltı ile karakterize astım semptomları yer alır. Semptomlar genellikle yıl boyunca devam edebilir, özellikle sabahları ve gece yatakta artış gösterebilir. Çocuklarda uyku bozukluğu, ağız solunumu ve okul performansında düşüş gözlemlenebilir. Çapraz Reaksiyonlar Ev tozu akarlarına karşı duyarlılık genellikle diğer akar türleriyle çapraz reaksiyon gösterebilir; aynı zamanda hamam böceği alerjenleri ile çapraz reaksiyon raporları vardır. Bu nedenle bir kişide toz akarına karşı immün yanıt saptanması, çevredeki diğer böcek ve akar alerjenleriyle birlikte semptomların değerlendirilmesini gerektirir. Besin çapraz reaksiyonları bu alerji için tipik değildir, ancak polen alerjisi olan bazı kişilerde çapraz duyarlılık paternleri görülebilir. Tanı Yöntemleri Tanı genellikle detaylı öykü ve fizik muayene ile başlanır; semptomların mevsimsellik göstermemesi ve iç mekanla ilişkili olması ev tozu akarı şüphesini destekler. Kesin tanı için deri prick testi veya serumda spesifik IgE ölçümü (RAST/ImmunoCAP) kullanılır. Gerekirse nazal provokasyon testi veya solunum fonksiyon testleri astım şüphesinde yardımcı olur. Dermatolojik veya olası başka hassasiyetlerin ayırıcı tanısı önemlidir. Acil Durum Belirtileri ve Ne Yapılmalı Ev tozu akarı alerjisinde tam anlamıyla anafilaksi nadirdir; ancak alerjiye bağlı şiddetli astım atağı yaşamı tehdit edebilir. Acil başvuru gerektiren belirtiler; solunum sıkıntısı, hırıltı ve göğüste sıkışma hissi artışı, konuşma güçlüğü, dudaklarda/mukozada şişlik, ciltte yaygın ürtiker ile birlikte bilinç düzeyinde değişikliktir. Bu tür bulgularda derhal acil servise başvurulmalı veya acil yardım çağrılmalıdır. Astımı olan hastaların eğitimli olarak acil eylem planı ve gerektiğinde kullanılmak üzere reçeteli reliever (kurtarıcı) inhalerleri bulunmalıdır. Tedavi / Müdahale Ev tozu akarı alerjisinde yaklaşım üç temel eksene dayanır: kaçınma (alerjen azaltma), ilaç tedavisi ile semptom kontrolü ve uygun hastalarda alerjen immünoterapisi (AİT). Akut burun ve göz semptomları için oral veya intranazal antihistaminikler ve intranazal kortikosteroidler etkilidir. Astım semptomları varsa, uzun süreli kontrol için inhale kortikosteroidler ve gerektiğinde bronkodilatörler kullanılır. İmmünoterapi, hastanın semptom yükü yüksek ve kaçınma/ilaç tedavisinden yeterince fayda görmediği durumlarda, spesifik IgE pozitifliği ile desteklendiğinde düşünülür ve hem subkutan hem de sublingual seçenekleri mevcuttur. İlaç / Yaklaşım Örnekler / Tür Amaç Antihistaminikler Oral 2. kuşak antihistaminikler Kaşıntı, hapşırma, burun akıntısı ve göz semptomlarını azaltma İntranazal kortikosteroidler Budesonid, flutikason (nazal spreylər) Burun tıkanıklığı ve inflamasyonu uzun süreli kontrol altına alma Astım tedavisi İnhale kortikosteroidler, kısa/uzun etkili bronkodilatörler Hava yolu inflamasyonunu kontrol etme ve atakları önleme Allerjen immünoterapisi (AİT) Subkutan (SCIT) veya sublingual (SLIT) uygulamalar Uzun dönemde duyarlılığı azaltma ve semptomlarda kalıcı iyileşme sağlama Kaçınma Önerileri ve Evde Alınabilecek Önlemler Toz akarları yükünü azaltmak için en etkili strateji ortam rutubetini kontrol etmektir; iç mekan bağıl neminin -50 civarında tutulması akar popülasyonunu düşürür. Yatak ve yastıklar için allerjen geçirmez yatak-minderi kılıfları kullanmak, çarşaf ve yorganları haftada en az bir kez yüksek sıcaklıkta (60°C ve üzeri) yıkamak akarları azaltır. Halı, ağır perde ve peluş oyuncaklar akar birikimini artırır; mümkünse sert zemin ve kolay temizlenebilir tekstiller tercih edilmelidir. HEPA filtreli elektrikli süpürgeler ve düzenli nem ölçümü faydalıdır. Sigara dumanından kaçınmak ve ev içi temizlikte kimyasalların aşırı kullanımından kaçınmak da semptomları hafifletebilir. İzlem, Eğitim ve Hangi Durumda Uzmana Başvurulmalı? Semptomlar ev önlemleri ve temel ilaçlarla kontrol altına alınamıyorsa veya sık astım atakları, gece uyku bozukluğu, günlük aktivitelerin kısıtlanması görülüyorsa hastaneye veya alerji uzmanına başvurulmalıdır. Spesifik testler (deri prick testi, serum spesifik IgE) ve gerekirse pulmoner fonksiyon testleri yapılarak kişiye özel tedavi planı oluşturulur. AİT düşünüldüğünde uygun adaylık değerlendirmesi, potansiyel riskler ve faydalar uzman tarafından tartışılmalıdır. Eğitimli bir hasta, belirtileri izleyebilir, tetikleyicileri azaltabilir ve gerektiğinde hızlı müdahale planını uygulayabilir.
