Alerji Rehberi: Yaygın Alerji Türleri, Belirtiler ve Yönetim Polen (Saman) Alerjisi Alerji Adı: Polen Alerjisi Alerji riski: Yaygın Belirtiler: Burun akıntısı, hapşırma, göz kaşıntısı ve sulanması, burunda tıkanıklık ve genellikle mevsimsel öksürük. Çapraz reaksiyonlar: Bazı polen türleri ile gıda çapraz reaksiyonları (oral alerji sendromu) görülebilir; örneğin çam, huş veya çimen polenine duyarlılık belirli meyve ve sebzelerle ilişkilendirilebilir. Acil Durum Belirtileri: Nefes darlığı, hırıltı, yüzde/boğazda şişme, yaygın ürtiker veya bilinç değişikliği gibi anafilaksi şüphesi doğuran bulgular acil müdaheti gerektirir. Belirtiler ve Klinik Sunum Polen alerjisi genellikle mevsimsel olur ve rüzgarlı, polen yoğunluğunun yüksek olduğu dönemlerde semptomlar artar. İmmün sistemin polenlere karşı oluşturduğu IgE aracılı yanıt burun ve gözlerde inflamasyona yol açar; kronik veya yetersiz tedavi edilmiş olgularda sinüzit ve bronşiyal hiperreaktivite gelişebilir. Mevsimsel alerjik rinit yaşam kalitesini etkileyebilir, uyku bozuklukları ve konsantrasyon düşüklüğüne yol açabilir. Tedavi / Müdahale Kısa süreli belirtiler için antihistaminikler ve burun spreyleri belirtileri hafifletebilir; uzun dönem kontrol için alerji immünoterapisi (sublingual veya subkutan) değerlendirilir. Şiddetli solunum sıkıntısı veya anafilaksi bulguları varsa acil sağlık hizmetine başvurmak ve var olan ilaçlı acil reçeteli uygulamalar (epinefrin oto-enjector gibi) kullanımı gerektiğinde uygulamak önemlidir — doz ve uygulama yöntemleri için kişiye özgü tıbbi rehberlik alınmalıdır. Kaçınma Önerileri Polen mevsiminde dışarıda geçirilen zamanın rüzgarlı saatlerden kaçınılarak sınırlandırılması, pencerelerin kapalı tutulması, araç klima filtrelerinin düzenli bakımı ve polen sayımının yüksek olduğu günlerde maske kullanımı önerilir. Ayrıca mevsimsel tetikleyiciler ile ilgili kişiye özel plan alerji uzmanı tarafından hazırlanmalıdır. Ev Toz Akarı Alerjisi Alerji Adı: Ev Toz Akarı Alerjisi Alerji riski: Yaygın Belirtiler: Sürekli burun tıkanıklığı, kronik burun akıntısı, tekrarlayan astım yakınmaları (hırıltı, öksürük), kaşıntılı gözler ve egzema alevlenmeleri. Çapraz reaksiyonlar: Ev toz akarı sensitisasyonu olan kişilerde iç ortam küfleri veya hamam böcekleri ile ilişkili semptomlar eşlik edebilir. Acil Durum Belirtileri: Ani başlayan şiddetli nefes darlığı, konuşmada güçlük veya hızlı solunum gibi bulgular acil değerlendirme gerektirir. Belirtiler ve Klinik Sunum Ev toz akarı alerjisi genellikle yıl boyunca devam eden semptomlar verir; özellikle gece ve sabah erken saatlerde semptomlar artabilir. Toz akarlarının salgıları ve kalıntıları solunum yoluna ulaştığında kronik inflamasyona neden olur; astımı olan bireylerde semptom kontrolünün bozulmasına yol açar. Tanıda deri prick testi veya spesifik IgE ölçümü kullanılabilir. Tedavi / Müdahale Çevresel kontroller (allerjen azaltma) ile birlikte inhale kortikosteroidler ve bronkodilatatörler astım semptomlarını kontrol etmeye yardımcı olur. Allerji immünoterapisi, uygun seçilmiş hastalarda uzun dönem fayda sağlayabilir. Ani solunum sıkıntısında acil tıbbi değerlendirme gereklidir; kişinin acil eylem planı olmalı ve hangi ilaçların gerektiği konusunda doktor rehberliği sağlanmalıdır. Kaçınma Önerileri Yatak örtülerinin sık yıkanması, yüksek ısıda kurutma, anti-akar kılıfları kullanımı, halı ve ağır perdelerin azaltılması, iç mekân nem kontrolü ve düzenli temizlik ile akar yoğunluğu azaltılabilir. Ev içinde sigara dumanından kaçınılmalıdır çünkü bu, alerjik inflamasyonu artırır. Arı / Böcek Sokması Alerjisi Alerji Adı: Hymenoptera (arı/yuvarlak böcek) Sokması Alerjisi Alerji riski: Orta (maruziyete bağlı değişir) Belirtiler: Sokma bölgesinde ağrı, kızarıklık ve şişlik; hassas kişilerde yaygın ürtiker, ödem, solunum sıkıntısı ve sistemik reaksiyonlar görülebilir. Çapraz reaksiyonlar: Farklı Hymenoptera türlerine karşı çapraz reaksiyon görülebilir; doğru tanı için alerji testi önerilir. Acil Durum Belirtileri: Hızlı gelişen solunum güçlüğü, yutma zorluğu, bilinç kaybı, düşük kan basıncı veya yaygın ürtiker anafilaksi belirtisidir ve acil müdahale gerektirir. Belirtiler ve Klinik Sunum Çoğu insan lokal reaksiyonla sınırlı kalırken, duyarlı bireylerde sistemik reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Geçirilmiş ciddi reaksiyon öyküsü olan kişilerde tekrarlayan sokmalar hayati risk taşıyabilir. Tanı öykü ve spesifik IgE testleri ile desteklenir; bazen cilt testleri veya laboratuvar incelemeleri gerekir. Tedavi / Müdahale Sistemik reaksiyonlarda acil sağlık hizmeti temel gerekliliktir; anafilaksi riski taşıyan hastalar için alerji uzmanı tarafından epinefrin oto-enjektör reçete edilebilir ve hastaya acil kullanım eğitimi verilmelidir. Uzun dönemde, immunoterapi (venom immunotherapy) arı sokması alerjisi olan ve ciddi reaksiyon öyküsü olan hastalarda koruyucu olabilir. Kaçınma Önerileri Açık alanlarda yiyecek ve içecek açık bırakmamak, çiçekli alanlarda dikkatli olmak, arı yuvası veya yoğun böcek varlığından uzak durmak ve sokma sonrası hızlı ve güvenli uzaklaşma davranışları önerilir. Ayrıca alerji geçmişi olanların acil set ve epinefrin oto-enjektörü bulundurması tavsiye edilir. Besin Alerjileri (Örnek: Fındık) Alerji Adı: Fındık Alerjisi Alerji riski: Orta (coğrafi ve beslenme alışkanlıklarına göre değişir) Belirtiler: Ağızda kaşıntı, dudak/yanakta şişme, ürtiker, kusma, karın ağrısı, ciddi vakalarda anafilaksi ile hızlı solunum yetmezliği ve düşük kan basıncı. Çapraz reaksiyonlar: Diğer sert kabuklu yemişlerle çapraz duyarlılık olabilir; etiket okuma önemlidir. Acil Durum Belirtileri: Hızla ilerleyen solunum zorluğu, yutma güçlüğü, bilinç değişikliği, şiddetli yaygın ürtiker veya hipotansiyon acil müdahete işaret eder. Belirtiler ve Klinik Sunum Besin alerjileri genellikle maruziyetten kısa süre sonra belirti verir. Ağız ağız-alerji sendromu hafif tutulabilirken, sistemik reaksiyonlar hayatı tehdit edebilir. Tanıda ayrıntılı öykü, cilt testi ve spesifik IgE ölçümleri kullanılır; gerekirse gıda provokasyon testleri kontrollü koşullarda değerlendirilir. Tedavi / Müdahale Maruziyete bağlı hafif reaksiyonlarda antihistaminikler rahatlama sağlayabilir; sistemik reaksiyon veya anafilaksi şüphesinde acil tıbbi müdahale gereklidir. Bazı hastalarda oral immünoterapi veya yeni ilaç seçenekleri değerlendirilir; tedavi planı kişiye özeldir ve alerji uzmanıyla birlikte yapılmalıdır. Kaçınma Önerileri Etiket okuma alışkanlığı, çapraz kontaminasyonu önleyici mutfak uygulamaları ve dışarıda yemek yerken içerik sorgulama önemlidir. Okullar ve bakım ortamlarında acil eylem planları oluşturulmalı, gerekli eğitimler verilmelidir. Hızlı Karşılaştırma Tablosu Alerji Türü Risk Düzeyi Yaygın Belirtiler Acil Müdahale Gerekebilir Polen (Saman) Alerjisi Yaygın Hapşırma, göz sulanması, burun tıkanıklığı Nadir ama şiddetli astım veya anafilaksi riskinde gerekebilir Ev Toz Akarı Alerjisi Yaygın Kronik burun semptomları, astım alevlenmeleri Astım atağı durumunda acil müdahale gerekebilir Arı / Böcek Sokması Orta (maruziyete bağlı) Yerel ağrı/şişlik; sistemik reaksiyonlarda ürtiker ve solunum sıkıntısı Evet — anafilaksi riski yüksek olabilir Fındık (Besin) Alerjisi Orta Mide-bağırsak semptomları, ürtiker, anafilaksi Evet — hızla ilerleyebilir Genel Öneriler ve Ne Zaman Uzman Görüşü Alınmalı Alerji şüphesi olan herkes için doğru tanı, tetikleyicinin belirlenmesi ve kişiye özel tedavi planı önemlidir. Tekrarlayan veya yaşam kalitesini bozan semptomlar, daha önce ciddi reaksiyon geçirmiş kişiler, astımı olan ve alerji semptomları beraber görülen hastalar en kısa sürede bir alerji uzmanına yönlendirilmelidir. Acil solunum güçlüğü, boğaz şişmesi, bilinç değişikliği veya bayılma gibi bulgular varsa derhal acil sağlık hizmetine başvurulmalıdır. Not: Bu metin genel bilgilendirme amaçlıdır ve bireysel tanı veya tedavi yerine geçmez; kişiye özel öneriler için sağlık profesyoneliyle görüşülmelidir.
