Alerji Adı: Polen Alerjisi (Saman Nezlesi) Alerji riski: Yaygın Belirtiler: Burun akıntısı, hapşırma, burun tıkanıklığı, kaşıntı, gözlerde kızarıklık ve sulanma, boğazda kaşıntı Çapraz reaksiyonlar Oral Alerji Sendromu (özellikle ağaç polenleri ile ilişkili meyve ve sebzeler), bazı toz akarları ve mantar sporları ile semptom benzerliği Acil Durum Belirtileri: Hızlı yayılan yüz/boyun şişmesi, dudak/ dil/boğazta şişlik, nefes darlığı, hırıltı, göğüs sıkışması, bilinç bulanıklığı — bunlar anafilaksi şüphesidir ve acil müdahale gerektirir. Tedavi / Müdahale: İlaçla semptom kontrolü (ör. antihistaminikler, nazal kortikosteroid spreyler), kısa süreli dekonjestan kullanımı gerektiğinde dikkat, alerjen maruziyeti azaltıldıktan sonra değerlendirme için alerji uzmanına başvuru; kalıcı veya şiddetli vakalarda alerji immünoterapisi (sublingual ya da subkutan) düşünülebilir. Anafilaksi şüphesinde adrenalin oto-enjektör kullanımı ve acil sağlık hizmetine başvurma gereklidir. Polen Alerjisi (Saman Nezlesi) Ne zaman ve kimlerde görülür? Polen alerjisi mevsimsel bir sorundur; hangi bitkinin polenine karşı duyarlı olunduğuna bağlı olarak ilkbahar, yaz veya sonbaharda artış gösterir. Aile öyküsü olanlar, astım veya ekzema gibi atopik hastalık öyküsü bulunan kişilerde alerji riski daha yüksektir. Kent yaşamı, hava kirliliği ve iklim değişiklikleri polen sezonunu uzatıp semptomları şiddetlendirebilir. Belirtiler ve bulgular Polen alerjisinde sık görülen belirtiler arasında sürekli veya tekrarlayan hapşırma, berrak burun akıntısı, burun tıkanıklığı, burun ve göze kaşıntı ile birlikte gözlerde sulanma ve kızarıklık yer alır. Bazı hastalarda halsizlik, baş ağrısı veya gece öksürüğü görülebilir. Astımı olan kişilerde polen maruziyeti nefes darlığı ve hırıltı atağını tetikleyebilir; bu nedenle respiratuar semptomlar dikkatle izlenmelidir. Tanı Tanı öncelikle ayrıntılı öykü ve fizik muayene ile başlar; semptomların mevsimselliği ve maruziyet öyküsü yol gösterir. Kesin duyarlılık tayini için cilt prick testi veya spesifik IgE kan testi kullanılabilir. Tanı sırasında ilaçlar (antihistaminik, steroid) sonuçları etkileyebileceği için test öncesi uygun ara verme değerlendirilir. Çapraz reaksiyonlar ve ilgili sendromlar Bazı polenler, benzer protein yapısına sahip gıdalarla çapraz reaksiyon yapar; örneğin huş ağacı polenine duyarlı hastalar elma, armut, fındık, çiğ havuç gibi besinleri tüketirken ağız ve boğazda kaşıntı, şişlik hissedebilir — bu tablo Oral Alerji Sendromu (OAS) olarak adlandırılır. Ayrıca polen kaynaklı inflamasyon; toz akarları veya mantar sporları ile benzer semptomlara yol açabilir, bu da tanıyı karmaşıklaştırabilir. Tedavi ve uzun dönem yönetim Akut semptomları kontrol altına almak için birinci basamak ilaçlar antihistaminikler ve nazal kortikosteroid spreylerdir; kortikosteroidler burun tıkanıklığını ve inflamasyonu uzun süreli olarak en etkin biçimde azaltır. Göz semptomları için antihistaminik göz damlaları kullanılabilir. Toksenik öyküsü veya çocuklarda kısa süreli dekonjestan kullanımında dikkatli olunmalı, uzun süreli kullanım rebound tıkanıklığa neden olabilir. Şiddetli veya yaşam kalitesini bozan olgularda, duyarlı olunan polenlere yönelik alerji immünoterapisi semptomları azaltır ve bazı çalışmalarda hastalığın ilerlemesini yavaşlatır. Astım semptomu olanların inhale bronkodilatör ve steroid kullanımı açısından düzenli değerlendirilmesi gerekir. Anafilaksi riski taşıyan bireylere adrenalin oto-enjektör reçete edilmelidir. Acil durum belirtileri ve ilk müdahale Yüz, dudak veya dilde hızla gelişen şişme, solunum güçlüğü, hırıltı, hızlı nabız, bayılma veya bilinç bulanıklığı gibi belirtiler anafilaksi düşündürür. Böyle bir durumda derhal acil tıbbi yardım istenmeli ve biliniyorsa hastanın adrenalin oto-enjektörü uygulanmalıdır. Hastanın yanına yakın olanlar nefes yollarının açık tutulmasına, sakin kalmasına ve acil yardım gelene kadar gözetim sağlanmasına yardımcı olmalıdır. Kaçınma ve çevresel önlemler Polen mevsiminde dışarıda geçirilen sürenin azaltılması, çamaşırların dışarıda kurutulmaması, günün polen yoğunluğu yüksek saatlerinde (genellikle sabah erken ve öğleden sonra) dışarıdan kaçınma, kapı-pencere fitreleri ve klima kullanımı fayda sağlar. Açık pencereden içeri polen girmesini azaltmak için yüksek verimli partikül filtreleri (HEPA) önerilir. Bahçe işleri ve çim biçme gibi polene maruz kalmayı artıran aktivitelerde koruyucu önlemler alınmalı; dışarıdan gelince kıyafetlerin değiştirilmesi ve duş yapılması polen yükünü azaltır. Takip ve uzman yönlendirmesi Mevsimsel semptomlarda yaşam kalitesi bozuluyor, ilaçlarla kontrol sağlanamıyor veya astım belirtileri eşlik ediyorsa alerji uzmanı ile değerlendirme gerekir. İmmünoterapi adaylığı, test sonuçları ve komorbid durumlar ışığında kararlaştırılır. Hamilelik, kronik hastalıklar veya düzenli ilaç kullanan bireylerde tedavi planı uzman gözetiminde düzenlenmelidir. Yaygın polen türleri ve sezonları Polen Kaynağı Hakim Sezon Sık İlişkili Semptomlar Ağaç polenleri (huş, meşe, kavak) İlkbahar Şiddetli hapşırma, göz kaşıntısı, OAS riski Çim polenleri (çim türleri) Geç ilkbahar – yaz Burun tıkanıklığı, öksürük, astım kötüleşmesi Yabani ot polenleri (pelin, ısırgan vb.) Yaz sonu – sonbahar Uzun süreli burun akıntısı, kronik sinüzit eğilimi Bu bilgiler polen alerjisi hakkında yönlendirici tıbbi bilgi amaçlıdır; kişiye özel tanı ve tedavi kararları için bir alerji uzmanı ile iletişime geçilmesi önem taşır.
