Alerji Adı: Dermatophagoides pteronyssinus Alerjisi Alerji riski: Yaygın (ev içi maruziyete bağlı, genetik yatkınlık var) Belirtiler: Burun akıntısı ve tıkanıklık, sık hapşırma, kaşınan ve sulanan gözler, hırıltılı solunum, öksürük, atopik dermatit alevlenmeleri Çapraz reaksiyonlar Diğer toz akarları (ör. D. farinae), bazı böcek antijenleri ve tropomiyosin aracılığıyla kabuklu deniz ürünleri Acil Durum Belirtileri: Ciddi bronkospazm (şiddetli nefes darlığı), solunum yetmezliği bulguları, anafilaksi nadir ancak gelişebilir Tedavi / Müdahale: Çevresel kontrol önlemleri, semptomatik ilaç tedavileri (antihistaminik, intranazal kortikosteroid, inhale kortikosteroid/bronkodilatör), seçilmiş olgularda immünoterapi Kaçınma Önerileri: Yatak-hijyeni (allergen geçirmez çarşaf ve yorgan kılıfları), haftalık yüksek sıcaklıkta yıkama, iç mekan neminin –50 altında tutulması, HEPA filtreli elektrik süpürgesi ve hava temizleyiciler, halı ve ağır perdelerin azaltılması veya sık temizlenmesi Dermatophagoides pteronyssinus (Ev Tozu Akarı) Alerjisi Tanım ve epidemiyoloji Dermatophagoides pteronyssinus, yaygın bir ev tozu akarı türüdür. Bu akarların dışkı partikülleri ve parçalanmış vücut materyali, özellikle yatak, yastık, halı ve döşemelerde birikir ve inhale edildiğinde duyarlı bireylerde alerjik rinit ve astım gibi kronik inflamatuar reaksiyonlara yol açar. Kentsel ve nemli iç mekanlarda prevalans daha yüksektir; çocuklukta maruziyet, atopik yatkınlığı olan kişilerde semptom gelişimini kolaylaştırabilir. Patogenez Toz akarlarının antijenleri, solunum yoluna ulaştığında mukozal immün yanıtı tetikler. Duyarlı kişilerde Th2 ağırlıklı yanıt ile IgE üretimi artar; mast hücreleri ve bazofiller IgE aracılı degranülasyonla histamin, lökotrien ve diğer inflamatuar mediyatörleri salar. Bu süreç burunda ve bronşlarda inflamasyon, vazodilatasyon ve bronkokonstrüksiyon şeklinde klinik belirti verir. Klinik bulgular Üst solunum yolu semptomları En sık görülen bulgular alerjik rinit tablosudur: burun tıkanıklığı, berrak burun akıntısı, sık hapşırma, burun ve göz kaşıntısı. Uzun süreli kontrolsüz rinit uyku kalitesini bozar ve yaşam kalitesini düşürür. Alt solunum yolu semptomları Duyarlı bireylerde maruziyet astım semptomlarını tetikleyebilir; özellikle gece öksürüğü, hırıltı, nefes darlığı ve egzersiz intoleransı görülebilir. Ciddi bronkospazm acil müdahale gerektirebilir. Deri bulguları Atopik dermatiti olan kişilerde toz akarı maruziyeti egzama alevlenmelerini artırabilir; bölgesel kaşıntı ve inflamasyon artışı izlenir. Tanı yaklaşımı Anamnez ve fizik muayene Tanı için ayrıntılı öykü önemlidir: semptomların ev içi ortamla ilişkisi, gece veya sabah kötüleşme, evcil hayvan, rutubet ve halı varlığı sorgulanmalıdır. Fizik muayenede nazal konjesyon, burun mukozasının soluk ve şiş görünümü, hırıltı gibi bulgular not edilir. Alerji testleri Tanıyı doğrulamak için cilt prick testi veya serumda spesifik IgE ölçümü kullanılabilir. Cilt testleri çoğu zaman pratik ve hızlı sonuç verir; ancak sistemik dermatit, ileri yaş, immün baskı durumları veya antihistaminik kullanımı sonucu etkileşim olabilir. Spesifik IgE ölçümü (RAST veya güncel immünolojik yöntemler) alternatif veya tamamlayıcı testtir. İlave değerlendirme Astım şüphesinde spirometri ve gerekiyorsa bronş provokasyon testleri önerilir. İleri vakalarda sinüs görüntülemesi veya dermatolojik değerlendirme gerekebilir. Tedavi ve müdahaleler Çevresel kontrol ve kaçınma Maruziyet azaltma, tedavinin temelidir. Yatak odasında allerjen geçirmez yatak/günlük kılıfları kullanmak, yatak örtülerini haftada yüksek sıcaklıkta (≥60 °C) yıkamak, iç mekan nemini –50 arasında tutmak akar populasyonunu azaltır. Halı, kalın perdeler ve çok sayıda tekstil yüzey azaltılmalı; yumuşak oyuncaklar sıkça yıkanmalı veya dondurulmalıdır. Elektrikli süpürge ve hava temizleyicilerde HEPA filtre önerilir. İlaç tedavisi Semptomlara yönelik ilaçlar kısa ve uzun dönem yönetimde kullanılır. Burun semptomları için intranasal kortikosteroidler en etkili seçenektir; hafif-orta olgularda oral/sekonder nesil antihistaminikler rahatlama sağlar. Astım varlığında inhaler beta-agonistler (kısa etkili acil tedavi) ve inhale kortikosteroidler kronik kontrol için temel ilaçlardır. Ağır alevlenmelerde sistemik kortikosteroid gerekebilir. İmmünoterapi Spesifik alerji immünoterapisi (subkutan veya sublingual), uygun seçilmiş ve etkilenmiş yaşam kalitesi bulunan hastalarda hastalık modifiye edici etkisi nedeniyle önerilir. Tedavi süreci yıllarca sürebilir ve uzman takibi gerektirir; fayda alerjen maruziyetine bağlı semptomlarda anlamlı azalım sağlar. Acil durum bulguları ve acil müdahale Ciddi bronkospazm, oksijen satürasyonunda düşme, konuşma güçlüğü veya değişen bilinç gibi bulgular acildir. Acil müdahalede inhaler ya da nebulize kısa etkili bronkodilatörler, oksijen desteği, gerekirse sistemik glukokortikoidler ve anafilaksi şüphesinde intramüsküler adrenalin uygulanmalıdır. Uzun süreli takip gerektiren ağır ataklarda hastaneye yatış planlanır. Çapraz reaksiyonlar Dermatophagoides pteronyssinus antijenleri diğer ev tozu akarlarıyla (D. farinae, Blomia) yüksek çapraz reaksiyon gösterebilir. Ayrıca bazı hastalarda tropomiyosin ile ilişkili immün çaprazlık nedeniyle böcekler ve kabuklu deniz ürünlerine karşı duyarlılık görülebilir; ancak bu ilişki hastadan hastaya değişir ve her durumda klinik reaksiyon gelişmeyebilir. Tanıda anafilaksi öyküsü ve spesifik IgE profili değerlendirilmelidir. İzlem ve hasta eğitimi Hastalar, tetikleyicilerin tanınması, doğru inhaler tekniği, ilaçların uygun kullanım süresi ve acil durum planı hakkında bilgilendirilmelidir. İmmünoterapi düşünen hastalara beklentiler, süre ve olası yan etkiler ayrıntılı anlatılmalıdır. Çocuklarda okul ortamı ve aile içi önlemler üzerinde durulmalıdır. Yaklaşım Endikasyon Notlar Çevresel kontrol Tüm duyarlı hastalar En etkin uzun dönem strateji; nem kontrolü ve yatak hijyeni öncelikli İlaç tedavisi Semptomların akut ve kronik kontrolü İntranasal kortikosteroidler rinit için, inhale kortikosteroidler astım için temel İmmünoterapi Yeterince semptomatik, ilaçlara ya da yaşam kalitesine rağmen kontrol sağlanamayan olgular Hekim takibi ve yıllık uygulama gerekebilir; hastalık modifiye edici etkisi var Acil müdahale Ciddi bronkospazm, anafilaksi Nebulize bronkodilatör, oksijen, sistemik steroid; anafilaksi için adrenalin Önemli dikkat noktaları Tanı ve tedavi planı bireyselleştirilmelidir. Özellikle astım veya tekrarlayan alt solunum yolu semptomları olan hastalarda pulmoner fonksiyon testleri ile değerlendirme şarttır. İmmünoterapi kararı, spesifik alerjen sensitizasyonu, semptom şiddeti, hastanın tercihleri ve komorbiditeler göz önüne alınarak alerji uzmanı tarafından verilmelidir.
