Alerji Adı: Eldiven alerjisi Alerji riski: Orta (sağlık çalışanlarında daha yüksek) Belirtiler: Çapraz reaksiyonlar Acil Durum Belirtileri: Tedavi / Müdahale: Kaçınma Önerileri: Eldiven Alerjisi (Glove Alerjisi) — Genel Bakış Eldiven alerjisi, eldiven kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan farklı mekanizmalı reaksiyonları kapsar. Bu reaksiyonlar; latex alerjisi (IgE aracılı), kimyasal hızlandırıcıların neden olduğu alerjik kontakt dermatit ve eldivenlerin tahriş edici etkisine bağlı irritan kontakt dermatit olarak sınıflandırılır. Sağlık çalışanları ve sık eldiven kullanan kişilerde maruziyet daha yüksek olduğundan risk artar. Doğru tanı, alerji tipi ve maruziyetin belirlenmesiyle hedefe yönelik önlemler alınabilir. Patofizyoloji ve Risk Faktörleri Latex alerjisi, doğal kauçuktan (Hevea brasiliensis) kaynaklanan proteinlere karşı gelişen IgE antikorlarının aracılık ettiği sistemik ve lokal reaksiyonlara yol açabilir. Kimyasal hızlandırıcılar (ör. thiuram, carbamat, mercaptobenzothiazole) ise hücresel immüniteyle (alerjik kontakt dermatit) ilişkili gecikmiş tip reaksiyonlara neden olur. Tekrarlayan maruziyet, eldivenlerin pudralı olması, cilt bütünlüğünün bozuk olması ve alerji öyküsü risk faktörlerindendir. Belirtiler Yerel Belirtiler Eldiven temas bölgesinde görülen belirtiler; kızarıklık, kaşıntı, vezikül veya çatlaklanma ile seyreden kontakt dermatit (irritan veya alerjik) ve kuruluk gibi kronik değişiklikleri kapsar. İrritan kontakt dermatit genellikle el yıkama ve eldiven kullanımına bağlı olarak görülen kuruluk ve çatlama şeklindedir; alerjik kontakt dermatit ise temas noktasında gecikmeli gelişen kızarıklık ve kabarcıklanmayla karakterizedir. Sistemik Belirtiler Latex alerjisi varlığında, temas veya inhalasyon sonrası hives (ürtiker), konjunktivit, rinite benzer semptomlar ve astım belirtileri (hırıltı, nefes darlığı) ortaya çıkabilir. İleri vakalarda anafilaksi gelişebilir; bu durumda sistemik bulgular hızla ilerler ve acil müdahale gerekir. Çapraz Reaksiyonlar ve İlişkili Gıdalar Latex-fruit sendromu olarak bilinen durumda, latex proteinlerine karşı duyarlı kişilerin muz, avokado, kivi, kestane gibi bazı bitkisel gıdalarla çapraz reaksiyon geliştirme riski artar. Ayrıca, eldivenlerin üretiminde kullanılan kimyasal hızlandırıcılar başka kauçuk ürünlerinde de alerji oluşturabilir; bu nedenle, hastanın temas ettiği tüm ürünler göz önünde bulundurulmalıdır. Acil Durum Belirtileri (Uyarıcı Bulgular) Anında tıbbi müdahale gerektiren bulgular: yutma veya konuşma güçlüğü, dudak/pembe dil veya boğazda şişlik, yaygın kırmızı döküntü ve ödem, hırıltı, ciddi nefes darlığı, bayılma veya bilinç kaybı, hızlı tansiyon düşüşü ve şok belirtileri. Bu bulguların herhangi biri gözlendiğinde ivedilikle acil sağlık hizmetine başvurulmalıdır. Tanı ve Değerlendirme Tanı, öykü ve fizik muayene ile başlar; temas süresi, eldiven tipi, semptomların başlangıç zamanlaması ve mesleki maruziyet ayrıntılı sorgulanmalıdır. Skin prick test ve serumda spesifik IgE ölçümü latex alerjisi için kullanılırken, kontak alerjenlerini saptamak için patch test (yama testi) gereklidir. Irritan nedenler klinik ve maruziyet öyküsüyle ayrılabilir; bazen hemirritan hem de alerjik komponent bir arada bulunabilir. Tedavi / Müdahale Akut Müdahale Anafilaksi veya şiddetli sistemik reaksiyon şüphesinde acil olarak epinefrin intramüsküler uygulanması ve acil destek gereklidir; hava yolu, solunum ve dolaşım değerlendirilmelidir. Hastalara anafilaksi riski varsa adrenaline auto-injector taşımaları ve kullanım eğitimi verilmesi önerilir. Hafif sistemik belirtilerde antihistaminikler ve destek tedavi uygun uzman değerlendirmesi ile planlanır. Kronik ve Lokal Tedavi Kontakt dermatit yönetiminde temel yaklaşım maruziyeti durdurmak, cildi nemlendirmek ve gerektiğinde topikal kortikosteroidler kullanmaktır. Alerji tanısı konulmuş kişiler için kişiye özel maruziyet azaltma planı, el hijyeni eğitimi ve alternatif malzeme seçimi önemlidir. Uzun süreli semptomlarda dermatoloji veya alerji uzmanı ile birlikte izlem ve gerekirse immünolojik değerlendirme yapılmalıdır. Kaçınma Önerileri ve Pratik İpuçları Eldiven seçimi yaparken alerji geçmişi olanlar için lateks içermeyen (ör. nitril, vinil, neopren) alternatifler değerlendirilmelidir; ancak bazı kimyasallara karşı çapraz reaksiyon olduğunda bu malzemeler de sorun yaratabilir. Eldivenlerin pudrasız ve mümkünse tek kullanımlık, düzgün boyutta olması sürtünme ve terlemeyi azaltarak deri bütünlüğünü korur. Cilt bariyer kremleri, uygun el bakımı ve eldiven altında uzun süre nemli kalmaktan kaçınma kronik tahrişi azaltır. Mesleki maruziyeti yüksek kişilerde iş yeri değerlendirmesi ve malzeme değişikliği gündeme gelir. Eğitim ve İzlem Hasta eğitimi; alerjenin tanınması, eldiven etiketlerinin okunması, alternatif ürünlerin seçimi ve acil durumlarda nasıl hareket edileceğini kapsamalıdır. Alerji tanısı konan kişilerin düzenli kontrolü, semptomların seyri ve yeni sensitivitesi gelişip gelişmediğinin takibi için önemlidir. Eldiven Materyalleri ve Alerji Riski Materyal Alerji Tipi Risk Düzeyi Notlar Lateks (Doğal Kauçuk) IgE aracılı sistemik reaksiyonlar, kontakt Orta–Yüksek (sağlık çalışanlarında) Latex-proteinlerine bağlı anafilaksi riski; lateks-fruit çapraz reaksiyonları Nitril Genellikle daha az alerjik; nadiren kontakt Orta Latex içermez; kimyasal hızlandırıcılara bağlı reaksiyon olabilir Vinil (PVC) İrritan veya kimyasal kaynaklı kontakt Nadir–Orta Daha düşük esneklik; bazı kişilerde tahriş edici etki Neopren Kimyasal hızlandırıcı kaynaklı alerji Nadir–Orta Lateks içermese de hızlandırıcılara duyarlılık gelişebilir Polietilen / Tek kullanımlık ince Genelde düşük alerji potansiyeli Nadir Kısa süreli görevlerde alternatif olabilir; mekanik koruma sınırlı Ne Zaman Uzman Görüşü Alınmalı? Eğer eldiven kullanımına bağlı tekrarlayan cilt belirtileri, solunum şikayetleri, göz veya burun irritasyonu yaşıyorsanız alerji uzmanına veya dermatologa başvurmalısınız. Özellikle anafilaksi öyküsü olanlarda acil durum planı oluşturulması ve gerekirse adrenaline auto-injector reçetelendirilmesi gerekir. Tanı için yapılan testler (skin prick, spesifik IgE, patch test) uzman gözetiminde uygulanmalıdır.
