Alerji Adı: Ketorolak Alerjisi Alerji riski: Orta Belirtiler: Deri döküntüleri (ürtiker/egzema), kaşıntı, yüz/ dudak/boğaz şişliği (anjiyoödem), solunum sıkıntısı, hırıltı/bronkospazm, mide-barsak yakınmaları, nadiren anafilaksi. Çapraz reaksiyonlar Diğer NSAID (özellikle COX-1 inhibitörleri) ile çapraz reaksiyon görülebilir; selektif reaksiyonlar daha nadirdir. Acil Durum Belirtileri: Hızla gelişen yaygın ürtiker, dudak/ dil/ boğaz şişliği, solunum güçlüğü, bilinç bulanıklığı, tansiyon düşmesi. Tedavi / Müdahale: Hafif reaksiyonlarda antihistaminikler ve lokal destek; şiddetli bronkospazm veya anafilakside hemen intramüsküler epinefrin, hava yolu desteği ve acil tıbbi müdahale gereklidir. Uzun vadede tetikleyiciden kaçınma ve alerji uzmanı değerlendirmesi önerilir. Kaçınma Önerileri: Reçete edilen veya reçetesiz satılan tüm NSAID ilaçları etiketleyin, sağlık personeline duyurun, gerekirse tıbbi uyarı bilekliği kullanın; alternatif analjezikler konusunda alerji uzmanından onay alın. Ketorolak Alerjisine Giriş Ketorolak, güçlü analjezik ve antiinflamatuar etkisi nedeniyle sıklıkla kullanılan bir NSAID’dir. Ancak bazı hastalarda ilaca bağlı aşırı duyarlılık gelişebilir. Bu yazıda Ketorolak alerjisinin nasıl tanımlandığı, hangi belirtilerle geldiği, olası çapraz reaksiyonlar, acil müdahale ve uzun dönem yönetim yaklaşımları klinik bilgi düzeyinde özetlenmiştir. Tanım ve Epidemiyoloji Ketorolak alerjisi, ilaca özgü immünolojik veya immün olmayan mekanizmalarla ortaya çıkabilir. NSAID ile ilişkili aşırı duyarlılıkların genel popülasyondaki oranı değişken olmakla birlikte, seçilmiş hasta gruplarında (astım, kronik rinosinüzit-polipoz) daha sık rastlanır. Ketorolak için bireysel duyarlılık nispeten orta düzeydedir; ancak NSAID sınıfının genel risk profili ve çapraz reaksiyon potansiyeli nedeniyle dikkat gerektirir. Patofizyoloji İki ana mekanizma öne çıkar: (1) COX-1 inhibitörlüğü ile ilişkili immün olmayan reaksiyonlar; bu durumda prostaglandin üretimindeki değişiklikler tromboksan-leukotrien dengesini bozarak bronkospazm, ürtiker ve anjiyoödem gibi bulgulara yol açar. (2) Seçici IgE-aracılı veya hücresel immünite aracılı reaksiyonlar; bunlar bir ilaca özgü olup diğer NSAID’lerle çapraz reaksiyon göstermeyebilir. Ketorolak hem nonselektif COX inhibisyonu yaptığı için hem de nadiren seçici mekanizmalar nedeniyle reaksiyona neden olabilir. Klinik Sunum Yaygın belirtiler En sık görülen bulgular arasında ani gelişen kaşıntı, ürtiker, lokal veya yaygın anjiyoödem, gastrointestinal şikayetler ve daha nadiren seyreden sistemik semptomlar yer alır. Solunum sistemi tutulumu varsa hışıltı, göğüs sıkışması ve nefes darlığı olabilir. Acil ve hayatı tehdit eden tablolar Anafilaksi nadir fakat olasıdır; belirtiler arasında yaygın ürtiker, dudak/dil/boğaz şişmesi, hızlı düşen kan basıncı, taşikardi, bilinç kaybı ve solunum yetmezliği bulunur. Böyle durumlarda hızlı epinefrin uygulaması hayat kurtarıcıdır ve acil hava yolu yönetimi gerekebilir. Tanı Yaklaşımı Tanı büyük ölçüde öyküye dayanır. Aşağıdaki adımlar sıklıkla izlenir: Detaylı ilaç öyküsü: ilaç dozu, uygulama yolu, reaksiyon zamanı ve bulguların evrimi. Fizik muayene ve akut dönemde semptomların dokümantasyonu. Laboratuvar ve spesifik testler: Skin prick ve intradermal testler bazı ilaçlarda kullanılmakla birlikte NSAID’ler için hassas ve spesifik değillerdir; oral provokasyon testi (kontrollü ortamda) çoğu zaman tanı koymada altın standarttır ve ancak deneyimli bir alerji uzmanı gözetiminde uygulanmalıdır. Bazofilik aktivasyon testleri ve spesifik IgE ölçümleri NSAID’lerde sınırlıdır. Tedavi ve Yönetim Acil müdahale Hafif reaksiyonlarda semptomatik tedavi (antihistaminikler, kortikosteroid kısa süreli destek) yeterli olabilir. Şiddetli reaksiyon veya anafilaksi durumunda ilk basamak: intramüsküler epinefrin (0,3–0,5 mg yetişkinlerde), hava yolu güvenliği, oksijen, intravenöz sıvı desteği ve yakın takip. Bronkospazm varsa inhaler bronkodilatörler ve sistemik steroidler eklenir. Uzun dönemde yönetim Tetik ilacın kalıcı olarak kesilmesi, reçete ve ilaç geçmişinin belgelenmesi önemlidir. Eğer çapraz reaksiyon riski yüksekse tüm COX-1 inhibitörleri sınıfından kaçınılması önerilir. Analjezik alternatifleri seçilirken hastanın reaksiyon tipine göre parasetamol (acetaminofen) genellikle güvenli bir seçenek olabilir; bazı durumlarda COX-2 selektif inhibitörler kontrollü koşullarda düşünülebilir ancak mutlaka uzman onayı gerektirir. Zorunlu ilaç gereksinimi durumunda kontrollü desensitizasyon prosedürleri alerji uzmanı tarafından planlanabilir. Çapraz Reaksiyonlar ve İlaç Alternatifleri Ketorolak dahil nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar arasında iki ana senaryo vardır: COX-1 aracılı çapraz reaksiyonlar (burada aspirin ve diğer nonselektif NSAID’lerle reaksiyon riski yüksektir) ve ilaç-spesifik (selektif) reaksiyonlar (sadece ketorolak ile reaksiyon, diğer NSAID’ler tolere edilebilir). Çapraz toleransın belirlenmesi için alerji uzmanının yönlendirdiği oral provokasyon testi gerekebilir. Alternatifler: Parasetamol çoğu durumda güvenlidir; gerektiğinde COX-2 inhibitörleri (ör. celekoksib) kontrollü testlerle değerlendirilebilir. Hasta Eğitimi ve Kaçınma Önerileri Hastaya alınacak önlemler şunlardır: reçeteli ve reçetesiz ilaç etiketlerini kontrol etmek, sağlık profesyonellerine ilaç alerjisi olduğunu bildirmek, acil reaksiyon riski yüksekse adrenalin oto-enjektörü taşımayı düşünmek ve tıbbi uyarı bilekliği kullanmak. Ayrıca farklı ilaç marka ve jenerik isimlerinde Ketorolak içerebilecek formlara dikkat edilmelidir. Cerrahi veya prosedür planlanmadan önce anestezi ekibine bu alerjinin bildirilmesi kritiktir. Özel Durumlar Astım, kronik rinosinüzit ve nazal polipozu olan hastalarda NSAID astımı (aspirin-exacerbated respiratory disease, AERD) riski daha yüksektir; bu grup özellikle dikkat gerektirir. Gebelik, emzirme ve pediatrik kullanım gibi özel durumlarda ketorolak kullanımının riskleri ve alternatifleri değerlendirilmeli, gerektiğinde alerji uzmanı ve ilgili branşlar ortak karar almalıdır. Tablo: Ketorolak Alerjisi — Klinik Özet Başlık Özet Tipik belirtiler Ürtiker, anjiyoödem, bronkospazm, gastrointestinal yakınmalar, nadiren anafilaksi İlk yardım (şiddetli) İntramüsküler epinefrin, hava yolu desteği, oksijen, IV sıvı, acil servis Tanı Detaylı öykü; gerekirse alerji uzmanında kontrollü oral provokasyon testi Çapraz reaksiyon Diğer NSAID (özellikle COX-1 inhibitörleri) ile çapraz reaksiyon olabilir; ilaç-spesifik reaksiyonlar daha nadirdir Alternatif analjezik Parasetamol genellikle güvenli; COX-2 inhibitörleri uzman değerlendirmesiyle düşünülebilir Ne Zaman Uzman Görüşü Alınmalı? İlaçla ilişkili şüpheli reaksiyonlarda, özellikle solunum bulguları, anjiyoödem veya tekrar eden ürtiker öyküsü varsa alerji uzmanına başvurmak gerekir. Tanının netleşmesi, alternatif ilaç planlanması ve gerekirse desensitizasyon protokollerinin uygulanması uzmanlık gerektirir. Özetleyici Notlar Ketorolak kullanımını takiben gelişen reaksiyonların ayırıcı tanısında ilacın tipi, uygulama zamanı ve semptomların niteliği kritik öneme sahiptir. Reaksiyonun şiddetine göre acil müdahale gerekliliği değişir; şiddetli tabloda epinefrin hayat kurtarıcıdır. Uzun dönemde tetik ilacın ve benzer (NSAID) yapıdaki ilaçların kaçınılması, uygun alternatiflerin belirlenmesi ve alerji uzmanı takibi önerilir.
