Alerji Adı: Krom alerjisi
Alerji riski: Yaygın (özellikle mesleki maruziyeti olanlarda)
Belirtiler: Kızarıklık, kaşıntı, ödem, kabarma, kronik likenifikasyon, sekonder enfeksiyon
Çapraz reaksiyonlar : Sık birlikte duyarlanma görülen metaller (ör. kobalt) ve bazı deri tahriş edicilerle eşlik edebilir
Acil Durum Belirtileri: Yaygın yüz veya solunum yolu tutulumu, anjiyoödem benzeri şiddetli ödem veya sistemik reaksiyon (nadir; acil değerlendirme gerektirir)

Tedavi / Müdahale: Maruziyetten kaçınma, topikal kortikosteroidler veya immünomodülatörler, sistemik kortikosteroidler gerektiğinde, destekleyici nemlendiriciler ve enfeksiyon kontrolü

Kaçınma Önerileri: Kişisel koruyucu ekipman (nitril eldiven), iş hijyeni önlemleri, krom içeriği düşük/sertifikalı deri ürünleri seçimi ve işyeri risk değerlendirmesi

Krom Alerjisi Nedir?

Temas Alerjisi Kavramı

Temel Tanım

Temas alerjisi (kontakt dermatit), cildin bir kimyasal veya metal ile temasından sonra gelişen gecikmiş tip (Tip IV) immün yanıtla karakterizedir. Krom bu grupta sık rastlanan alerjenlerden biridir; bağışıklık sistemi, krom iyonlarına karşı hücresel düzeyde duyarlanma oluşturur ve tekrar edilen temaslarda ciltte inflamasyon meydana gelir.

Kromun Kimyasal Formları ve İmmünojenite

Krom çeşitli oksidasyon durumlarında bulunur; özellikle altı değerlikli krom (Cr(VI)) daha güçlü sensibilize edicidir. Deriye geçebilen iyonik formlar bağışıklık hücreleri tarafından tanınarak T hücre aracılı inflamasyonu tetikler. Deri bariyeri bozulduğunda duyarlanma riski artar.

Krom Alerjisinin Epidemiyolojisi

Krom alerjisi prevalansı coğrafi ve mesleki farklılıklar gösterir. Genel popülasyonda orta düzeyde yaygınlık söz konusuyken, inşaat, deri işleme, metal kaplama gibi sektörlerde çok daha yüksek oranlarda görülür. Avrupa ve bazı yüksek gelirli ülkelerde deri ve iş sağlığı düzenlemeleri prevalansı azaltmış olsa da halen yaygındır.

Krom Alerjisinin Nedenleri

Endüstriyel ve Mesleki Maruziyet

İşyerinde en önemli maruziyet kaynakları portland çimentosu (potasyum dikromat içerir), krom kaplama, deri tabaklama, kaynakçılık ve metal işleme ile antikorozif uygulamalardır. Solventler, toz ve cilt teması ile chromium iyonları düzenli maruziyette birikir; koruyucu önlem yetersizse duyarlanma riski yükselir.

Tüketici Ürünleri ve Ev Kimyasalları

Günlük yaşamda deri ürünleri (deri ayakkabı, çanta, kemer), bazı alaşımlı takılar (özellikle kostüm takılar), boyalar, yapıştırıcılar ve bazı ev temizlik ürünleri az da olsa krom bileşikleri içerebilir. Deri işçiliğinde kullanılan krom tabaklama ajanları zamanla metal sızıntısı yapabilir; nem ve ısı temasının fazla olduğu yerlerde semptomlar belirginleşir.

Risk Faktörleri

Yüksek Maruziyetli Meslek Grupları

İnşaat işçileri, deri tabaklama çalışanları, metal kaplayıcılar, kaynakçılar, boyacılar ve bazı üretim hattı elemanları en yüksek risk grubundadır. Bu çalışanlarda el ve el bileği bölgesinde kronik dermatit sıktır ve işe bağlılık değerlendirmesi gerekebilir.

İşyeri Faktörleri

Koruyucu önlem eksikliği

Uygun eldiven, lokal aspirasyon, temizlik ve eğitim eksikliği riskleri artırır.

Genetik Yatkınlık ve Cilt Bariyeri Bozuklukları

Ailevi atopi veya bozulmuş cilt bariyeri (ör. atopik dermatit) olan kişilerde kontakt duyarlılık gelişme eğilimi artabilir. Hasarlı epidermal bariyer, alerjenlerin deri içine geçişini kolaylaştırır ve bağışıklık yanıtını teşvik eder.

Eşlik Eden Deri Hastalıkları

Atopik dermatit, kronik irritan dermatit veya egzama öyküsü olan kişilerde hem duyarlanma riski hem de klinik şiddet artabilir. Ayrıca, sık travma veya nem maruziyeti olan bölgelerde (el bölgesi) belirtiler daha kronikleşir.

Semptomlar ve Klinik Bulgular

Akut Temas Reaksiyonları (Kızarıklık, Kaşıntı, Ödem)

İlk belirtiler genellikle temas bölgesinde kızarıklık, şiddetli kaşıntı ve hafif-orta ödemdir. Bül veya vezikülasyon görülebilir; şiddetli reaksiyonlarda geniş alanlarda eritem ve su toplaması oluşabilir. Bu tabloda semptomlar maruziyeti takiben 24–72 saat içinde belirginleşebilir.

Kronik Dermatit Bulguları (Likenifikasyon, Kabarma)

Tekrarlayan temas veya uzun süre kaçınma yapılamaması halinde deri kalınlaşır, çizgilenme (likenifikasyon) ve hiperkeratoz gelişir. Deri çatlamaları, fissürler ve kaşıntıya bağlı lezyonlar sekonder bakteriyel enfeksiyonlara zemin hazırlar. El ve ayak bileği, parmak araları, yüzün maruz kalan bölgeleri sık etkilenir.

Tanı Yöntemleri

Klinik Muayene ve Hasta Öyküsü

Bütün tanı süreci iyi alınmış bir maruziyet öyküsü ile başlar: iş, hobiler, kullandığı ürünler, korunma önlemleri ve lezyonların dağılımı değerlendirilmeli. Kronoloji (ilk maruziyet, semptom başlangıcı, gerileme/alevlenme ilişkileri) tanıyı yönlendirir. Görülen lezyonların tipik lokalizasyonu mesleki kaynakları işaret edebilir.

Yamalı Test (Patch Test)

Yamalı test (patch test) krom alerjisi tanısında altın standarttır. Klinik laboratuvarlarda standart serilerde genellikle 0.5% potasyum dikromat (petrolatum) kullanılır. Test plakaları cilde yapıştırılır ve 48 saatte çıkarılır; okuma 48, 72 ve gerekirse 96 saatlerde yapılır. Pozitif reaksiyon, eritem, papül ve vezikül formunda lokal inflamasyon ile değerlendirilir ve test alanının zaman içindeki seyrine bakılarak raporlanır.

Testin Sınırlamaları

Patch test, sadece gecikmiş tip hipersensitivitelere duyarlıdır; akut tip I reaksiyonları göstermez. Testin güvenilirliği uygulama hatalarına, yanlış konsantrasyonlara veya hastanın o dönemde topikal steroid kullanmasına bağlı olarak etkilenebilir.

Alternatif Alerji Testleri ve Laboratuvar İncelemeleri

Kan testleri (spesifik IgE) krom için rutin kullanılmaz çünkü krom temelde Tip IV reaksiyon yapar. Nadir durumlarda laboratuvar ortamında lenfosit transformasyon testi (LTT) araştırma amaçlı kullanılabilir fakat yaygın erişimi yoktur. Enfeksiyon varlığı şüphinde kültür ve uygun mikroorganizma testleri gerekebilir.

Önleme ve Maruziyetten Korunma

Kişisel Koruyucu Donanım ve İş Güvenliği

İşyerinde risk değerlendirmesi yapılmalı, uygun kişisel koruyucu donanım sağlanmalı (nitril eldivenler, kolluk, su geçirmez önlük) ve el hijyeni eğitimi verilmelidir. Eldiven seçimi ürünün kimyasal geçirgenliğine göre planlanmalı; lateks bazı çözeltilere karşı yetersiz kalabilir. Lokal havalandırma, toz kontrolü ve maruziyet süresinin kısıtlanması etkin önlemlerdir.

İşyeri İzleme

Çalışanların düzenli sağlık taramaları ve mesleki dermatoloji kontrolleriyle erken bulgular yakalanıp müdahale edilebilir.

Kozmetik ve Hijyen Ürünlerinde Kromdan Kaçınma

Deride temas eden aksesuar ve ürün seçiminde krom içeriği düşük veya belgelendirilmiş ürünler tercih edilmeli. Deri ürünlerinde cr(VI) varlığını gösteren etiketlemeleri ve sertifikaları kontrol edin; nemli ortam ve sürtünme altında metal salınımı artar. Mümkünse hipoalerjenik alternatifler kullanmak koruyucudur.

Cilt Bakım Rutini ve Nemlendirici Kullanımı

Düzenli emollient (nemlendirici) kullanımı epidermal bariyeri güçlendirir, alerjen penetrasyonunu azaltır ve kronik dermatit şiddetini düşürür. Temizlik sonrası hafif, yağlı nemlendiriciler tercih edilmeli; steroid dışı bakım ürünleri ile cilt desteklenmelidir.

Tedavi Seçenekleri

Topikal Kortikosteroidler ve İmmünomodülatörler

Akut inflamasyon için orta-yüksek potenli topikal kortikosteroidler etkilidir; kullanım süresi ve bölgeye göre doz ayarı gerekir. Yüz veya ince cilt bölgelerinde uzun süreli steroid kullanımından kaçınılmalı, gereğinde topikal kalsinörin inhibitörleri (tacrolimus, pimecrolimus) tercih edilebilir. Nemlendiriciler tedaviye eşlik etmelidir.

Uygulama Notları

Uzun süreli kronik lezyonlarda steroidlerin yan etkileri (atrofi, stria) göz önünde bulundurularak alternatifler düşünülür. Tedavi işlevselliği azaltan semptomları hızla kontrol altına almayı hedefler.

Sistemik Alerji Karşıtı İlaçlar

Şiddetli yaygın reaksiyonlarda kısa süreli sistemik kortikosteroid tedavisi gerekebilir. Şiddetli kaşıntı için sedatif antihistaminikler semptomatik rahatlama sağlar ancak temel patolojiyi düzeltmez. Kronik ve dirençli olgularda immünsupresif ajanlar veya biyolojikler nadiren endikedir; dermatolog/alerji uzmanı değerlendirmesi şarttır.

Fototerapi ve Destekleyici Yaklaşımlar

Kronik, yaygın ve tedaviye dirençli kontakt dermatit vakalarında fototerapi (dar bant UVB veya PUVA) etkin olabilir. Ayrıca nemlendirici bakımı, antiseptik tuzlu su temizlikleri ve sekonder enfeksiyonlarda uygun antibiyotik veya antifungal tedavi önem taşır.

Komplikasyonlar ve İzlem

Kronik Dermatit ve Sekonder Enfeksiyon Riski

Tekrarlayan maruziyet ve kronik inflamasyon deride kalıcı değişikliklere (likenifikasyon, pigmentasyon değişiklikleri) yol açabilir. Fissür ve çatlaklardan sekonder bakteriyel enfeksiyon (Staphylococcus aureus) gelişebilir; bu durumda lokal veya sistemik antibiyotik gerekebilir.

Psikososyal Etkiler ve Yaşam Kalitesi

Sürekli kaşıntı, görünür lezyonlar ve iş kısıtlanması psikolojik stres, uyku bozukluğu ve yaşam kalitesinde düşüşe neden olabilir. Hastalarda mesleki danışmanlık, gerekirse psikolojik destek ve iş değişikliği değerlendirilmesi önemlidir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Krom Alerjisi Kalıcı mıdır?

Çoğu kişide krom alerjisi uzun süreli bir duyarlılık oluşturur; ancak maruziyetten uzaklaşma ile semptomlar belirgin şekilde azalabilir. Tam duyarlılık nadiren tamamen kaybolsa da belirtiler etkin önlem ve tedavi ile yönetilebilir.

Krom İçeren Ürünlerden Nasıl Korunabilirim?

Kullanılan deri ürünlerini belgeleyen üreticileri tercih edin, işyerinde uygun eldiven ve koruyucu giysi kullanın, ıslak işlerde eldiven değişimi ve cilt bakımı yapın. Ayakkabı, kemer, saat kayışı gibi doğrudan teması olan ürünleri deneme süresince çıkarıp test etmek faydalı olabilir.

Yamalı Test Nasıl Yapılır ve Güvenilirliği Nasıldır?

Yamalı test, alerjenlerin belirli konsantrasyonlarda uygun bantlara yerleştirilip sırayla cilde uygulanmasıdır. 48 saat sonra bantlar çıkarılır; okuyucu 48–96 saat aralığında reaksiyonları değerlendirir. Doğru uygulanırsa güvenilirliği yüksektir; yanlış hazırlama, steroid kullanımı veya akut iltihaplı cilt durumu sonuçları etkileyebilir.

Evde İlk Yardım ve Cilt Bakımı İpuçları

Temas sonrası bölgeyi sabun ve su ile nazikçe yıkayın, temas eden ürünü uzaklaştırın. Şiddetli yanma veya yaygın reaksiyon yoksa soğuk kompres ve antihistaminik rahatlama sağlayabilir. Kısa süreli topikal steroid kullanımını doktor onayıyla başlatın ve nemlendirici düzenli uygulayın. Enfeksiyon belirtileri (pürülan akıntı, ateş) varsa hekime başvurun.

Meslek / Durum	Yaygın Krom Kaynağı	Pratik Korunma Önerisi
İnşaat işçisi	Çimento (potasyum dikromat)	Nitril eldiven, toz kontrolü, el yıkama
Deri işleme	Deride krom tabaklama ajanları	Koruyucu giysi, lokal aspirasyon, ürün sertifikasyonu
Metal kaplama / kaynak	Krom kaplama, duman	Maske, örtü, kişisel hijyen, eğitim
Günlük tüketici	Deriden yapılan aksesuarlar, takılar	Hipoalerjenik alternatif, ıslakken teması azaltma

Not:

Bu bilgiler genel tıbbi rehberlik amaçlıdır; kişiye özel tanı ve tedavi için bir dermatolog veya alerji uzmanı ile görüşülmesi önerilir. Mesleki maruziyet söz konusu ise işyeri hekimliği veya meslek hastalıkları birimleriyle koordinasyon önemlidir.