Alerji Adı: İnek (Sığır) Sütü Alerjisi Alerji riski: Yaygın (özellikle bebeklik ve erken çocukluk döneminde) Belirtiler: Deri döküntüleri (ürtiker, egzema), gastrointestinal yakınmalar (kusma, ishal, karın ağrısı), solunum bulguları (hırıltı, öksürük), huzursuzluk, kilo almada güçlük Çapraz reaksiyonlar Keçi ve koyun sütü proteinleriyle yüksek oranda çapraz reaksiyon; bazı hastalarda et (sığır eti) ile ilişkili immün yanıt olabilir. Laktoz intoleransı bir alerji değildir. Acil Durum Belirtileri: Yüz/boğaz şişmesi, nefes darlığı, hırıltı, gırtlakta daralma hissi, hızlı nabız, bayılma veya bilinç kaybı — bunlar anafilaksi belirtileridir. Tedavi / Müdahale: İlk ve acil müdahale olarak epinefrin (adrenalin) intramusküler uygulanması hayat kurtarıcıdır. Hastaya ek olarak antihistaminikler ve gerekirse sistemik kortikosteroid verilebilir; solunum yetmezliği veya bronkospazm varsa bronkodilatör inhaler veya nebül tedavisi uygulanır. Uzun dönem yönetimde süt proteininin diyet dışı bırakılması, yerine uygun formül veya alternatif süt ürünlerinin planlanması ve alerji takip polikliniğinde izlem önerilir. Genel Bakış İnek sütü alerjisi, immün sistemin süt proteinine (ör. kazein ve serum süt proteini) yanıt vererek semptom oluşturmasıdır. Bebeklerde en sık görülen besin alerjilerinden biridir ve çoğu çocukta zamanla tolerans gelişebilir; yine de bazı vakalar erişkinliğe kadar sürebilir. Tanı ve yönetim, semptomların ciddiyetine, yaşa ve ek tıbbi hikâyeye göre kişiselleştirilir. Nedenleri ve Patofizyoloji İnek sütü içerisindeki proteinler bazı bireylerde immün yanıt oluşturur. Bu yanıt IgE aracılı (hızlı tip) veya non-IgE aracılı (gecikmiş tip) olabilir. IgE aracılı reaksiyonlar genellikle kısa sürede gelişir ve ürtiker, anaflaksi gibi bulgulara yol açabilirken; non-IgE reaksiyonları daha çok kronik beslenme problemleri, strikturojenik gastroözofageal reflü veya enteropati şeklinde seyreder. Belirtiler Belirtiler alerji tipine göre farklılık gösterir. Hızlı başlayan belirtiler arasında kurdeşen (ürtiker), dudak/yanak şişmesi, kusma ve anafilaksi yer alır. Geç devre belirtiler daha çok ishal, kanlı dışkı, atopik dermatit alevlenmesi ve uzun vadede büyüme-gelişme geriliğidir. Solunum belirtileri (hırıltı, kronik öksürük) özellikle IgE aracılı durumlardan beklenir. Çapraz Reaksiyonlar ve Ayırıcı Tanılar Keçi ve koyun sütü proteinleri büyük oranda benzer olduğu için bu sütlere karşı da reaksiyon görülebilir; bu nedenle alternatif süt seçimi dikkatle yapılmalıdır. Laktoz intoleransı ise bir enzim eksikliği olup immün sistemi ilgilendirmez; karın ağrısı ve şişkinlik ön plandadır. Süt içerikli işlenmiş gıdalarda gizli protein kaynakları olabileceği için etiket okuma önemlidir. Tanı Yaklaşımı Tanıda ayrıntılı öykü ve fizik muayene ilk basamaktır. Skin prick test ve serumda spesifik IgE ölçümleri IgE aracılı alerjiyi destekler. Gerekli durumlarda kontrollü ortamda yapılan oral gıda provokasyon testi altın standarttır; bu test mutlaka deneyimli bir merkezde, anaflaksi riskine karşı hazır ekipmanla yapılmalıdır. Non-IgE vakalarda endoskopi/biopsi veya eliminasyon-döngüleyici diyetler tanıda yardımcı olabilir. Tedavi ve Uzun Dönem Yönetim Ana tedavi süt proteininden kaçınmadır. Bebeklerde anne sütü devam ediyorsa anne diyetinden inek sütü ürünlerinin çıkarılması ile semptomlar gerileyebilir; formül gereksinimi varsa hidrolize formüller veya amino asit bazlı formüller tercih edilir. Okul ve bakım ortamlarında acil anafilaksi yönetim planı ve gerekli ise epinefrin oto-enjektör bulundurulmalıdır. Alerji uzmanı izleminde immün terapiler (ör. oral immünoterapi) bazı seçilmiş olgularda düşünülebilir ancak risk ve fayda değerlendirmesi şarttır. Acil Durum Belirtileri ve İlk Yardım Anafilaksi belirtileri (nefes alma güçlüğü, boğaz veya yüz şişmesi, yaygın ürtiker, hipotansiyon, bilinç değişikliği) görüldüğünde hemen epinefrin IM uygulanmalı ve acil sağlık hizmetleri çağrılmalıdır. Hekim gelene kadar hasta sırt üstü yatırılmalı, ayaklar yukarı kaldırılmalı ve hava yolu açıklığı korunmalıdır. Antihistaminikler ve kortikosteroidler destek tedavi olarak kullanılabilir ancak epinefrin yerine geçmez. Kaçınma Önerileri ve Günlük Hayat İpuçları Gıda etiketlerini dikkatle okumak, paketli ürünlerde “may contain”, “contains milk” ibarelerini takip etmek, evde ve dışarıda pişirme sırasında çapraz kontaminasyonu önlemek, okul ve bakım verenlerle iletişim kurmak ve acil kullanım için adrenalin oto-enjektör talep etmek temel önlemlerdir. Sosyal ortamlarda çocuklara ve ailelere uygun bilgilendirme yapmak, bir alerji eylem planı hazırlamak günlük yaşamı güvenli kılar. Yaşam Kalitesini Destekleyici Öneriler Beslenme uzmanı ile işbirliği içinde alternatif kalsiyum ve D vitamini kaynakları planlanmalı, büyüme-gerileme takibi düzenli yapılmalıdır. Okulda ve toplumsal ortamlarda etiket okuma, yemek hazırlama ve acil eylem eğitimi verilmeli; çocuklar yaşa uygun şekilde kendi alerjileri hakkında bilinçlendirilmelidir. Tanı ve Tedavi Özet Tablosu Tanı Araçları: Klinik öykü, fiziki muayene, skin prick test, spesifik IgE, oral gıda provokasyonu. Acil Tedavi: İntrakülsüler epinefrin, destek olarak antihistaminik ve kortikosteroid, solunum desteği gerektiğinde oksijen/bronkodilatör. Uzun Dönem: Süt proteini eliminasyonu, uygun formül alternatifleri, alerji izlem polikliniği, eğitim ve acil eylem planı. Kaçınılması Gerekenler: İnek sütü ve süt içeren işlenmiş gıdalar, çapraz kontaminasyon. Ne Zaman Uzmanına Başvurmalısınız? İlk kez şüpheleniliyorsa, tekrar eden kusma veya ishal, büyüme geriliği, şiddetli deri veya solunum belirtileri mevcutsa alerji uzmanına başvuru önerilir. Anafilaksi belirtisi gösteren herkes acil servise yönlendirilmelidir ve uzun dönem yönetim için alerji izlemine alınmalıdır.
