Alerji Adı: Sefalosporin Alerjisi
Alerji riski: Orta
Belirtiler: Ürtiker, kaşıntı, cilt döküntüsü, anjiyoödem, solunum sıkıntısı, hipotansiyon, nadiren Stevens-Johnson veya toksik epidermal nekroliz
Çapraz reaksiyonlar: Özellikle benzer R1 yan zinciri yapısına sahip penisilin türevleri ile çapraz reaksiyon riski artar; tüm sefalosporinler arasında da yapısal benzerliğe göre değişir.
Acil Durum Belirtileri: Hızlı başlayan nefes darlığı, hantallık, boğaz hissinde daralma, sersemlik/şuur kaybı, hızla düşen tansiyon

Tedavi / Müdahale: İlaç kesilmesi, anafilaksi belirtilerinde hemen intramüsküler epinefrin, hava yolu ve dolaşım desteği, antihistaminik ve steroid desteği; gerekli durumlarda desensitizasyon ve alerji uzmanı takibi.

Kaçınma Önerileri: İlaç etiketlerini okumak, önceki reaksiyonları belgelemek, benzer yan zincirli antibiyotiklerden kaçınmak, anafilaksi öyküsü varsa adrenalinski oto-enjektör taşımak ve alerji değerlendirmesi için immünoloji/alerji uzmanına başvurmak.

Sefalosporin Alerjisinin Temel Özellikleri

Sefalosporinlere karşı gelişen reaksiyonlar, mekanizma ve klinik tabloya göre değişir; IgE aracılı ani (immediate) tip reaksiyonlar genellikle dakikalar-içinde gelişir ve ürtiker, anjiyoödem ve anafilaksi ile seyreder. Daha geç başlayan, T hücre aracılı reaksiyonlar ise makülopapüler döküntü, ateş veya nadiren ciddi ektodermal hasar (ör. SJS/TEN) şeklinde olabilir. Epidemiyolojik veriler, genel popülasyonda sefalosporin duyarlılığının görece sınırlı olduğunu, ancak tanısal karmaşıklık ve hasta bildirimi nedeniyle bazen abartılı bildirildiğini gösterir.

Klinik Sunum ve Ayırıcı Tanı

Sefalosporin ile ilişkili belirtiler çok çeşitli olabilir; basit kaşıntıdan hayatı tehdit eden anafilaksiye kadar uzanır. Ani reaksiyonlarda hastada ürtiker, laringeal ödem, hırıltı ve hipotansiyon görülürken gecikmiş reaksiyonlarda çoklu ilaç duyarlılığı sendromu veya morbilliform döküntü daha öne çıkar. İlaç reaksiyonunu değerlendirirken enfeksiyonun kendisinin veya eşlik eden viral hastalıkların da döküntü yapabileceği unutulmamalı; ayırıcı tanıda viral exantemler, diğer ilaç reaksiyonları ve dermatolojik hastalıklar düşünülmelidir.

Tanı, Testler ve İzlem

Tanı büyük ölçüde anamnez ve klinik değerlendirmeye dayanır. İyi kaydedilmiş zamanlama, belirtilerin başlangıcı, süre ve önceki maruziyetler tanı koymada kritiktir. Penicillin skin testleri sefalosporinler için doğrudan geçerli değildir; sefalosporinlere özgü skin testlerin duyarlılığı sınırlıdır fakat bazı merkezlerde kullanılmaktadır. Gerekli durumlarda kontrollü doz artırım testi (graded challenge) veya desensitizasyon prosedürleri alerji uzmanı gözetiminde uygulanır. Laboratuvar testleri (özellikle spesifik IgE ölçümleri) sınırlı duyarlılığa sahiptir; ciddiyeti yüksek reaksiyonlarda klinik karar önceliklidir.

Acil Yönetim ve İlk Müdahale

Anafilaksinin tanınması hızlı müdahale gerektirir: ilk müdahale olarak intramüsküler 0.3–0.5 mg epinefrin (adulte 1:1000) önerilir, hava yolu korunmalı, oksijen verilmeli ve geniş bir damar yolu sağlanarak sıvı desteği yapılmalıdır. Antihistaminikler ve glukokortikoidler destekleyici olarak kullanılır; şok veya solunum yetmezliği gelişirse acil entübasyon veya cerrahi hava yolu gerekebilir. Hafif deri bulguları varsa ilacın kesilmesi ve semptomatik tedavi yeterli olabilir fakat her zaman 24–48 saat gözlem önerilir.

Tanısal Yaklaşımlar: Skin test, Spesifik IgE, Graded Challenge

Sefalosporin alerjisinde tanı akışında şu adımlar izlenir: dikkatli anamnez → gerekliyse skin test (merkezi laboratuvar kapasitesine bağlı) → negatif skin test ve düşük klinik şüphe durumunda kontrollü graded challenge. Pozitif skin test veya açık anaflaksi öyküsü varsa alternatif antibiyotik seçilmeli veya acil durumlarda desensitizasyon planlanmalıdır. Spesifik IgE testleri her sefalosporin için yaygın ve duyarlı değil; sonuçlar uzman yorumunu gerektirir.

Alerji Tipi	Zamanlama	Tipik Bulgular	İlk Müdahale
İmmün (IgE aracılı)	Dakikalar–Saatler	Ürtiker, anjiyoödem, nefes darlığı, hipotansiyon	Epinefrin IM, hava yolu+dolaşım desteği, antihistaminik/steroid
Geç (T hücre aracılı)	Günler–Haftalar	Makülopapüler döküntü, ateş, nadiren SJS/TEN	İlaç kesilmesi, dermatoloji/alerji değerlendirmesi, semptomatik bakım
Şüpheli/Belirsiz	Bilgi yetersiz	İncelenmeli; anamnez kritik	Alerji değerlendirmesi, gerekirse graded challenge

Çapraz Reaktivite ve İlaç Seçenekleri

Çapraz reaksiyon riski yalnızca β-laktam halkasının varlığına değil, özellikle R1 yan zinciri benzerliğine bağlıdır. Örneğin bazı sefalosporinler ile belirli penisilinler arasında daha yüksek çapraz reaksiyon gözlenebilir; buna karşılık yapısal farklılığı fazla olan sefalosporinler genellikle güvenli kalır. Alternatif tedavi seçiminde enfeksiyonun tipi, direnç profili ve hasta alerji öyküsü dikkate alınmalıdır: hafif reaksiyon öyküsünde kuinolonlar, makrolidler veya klindamisin tercih edilebilir; ciddi ilaç alerjisi öyküsünde alerji uzmanı değerlendirmesi ve gerekirse desensitizasyon gereklidir.

Hasta Eğitimi, Kayıt ve Koruyucu Önlemler

Hastalar, geçmişteki reaksiyonun ayrıntılarını (belirtiler, zamanlama, verilen ilaç) yazılı ve elektronik sağlık kayıtlarında belirtmelidir. Şiddetli anafilaksi öyküsü olanlara adrenalinski oto-enjektör verilmesi ve kullanım eğitimi önemlidir. Yeni reçeteleme yapılırken eczacı ve hekim bilgilendirilmeli, benzer yapıda antibiyotiklerden kaçınılmalı; şüpheli vakalarda alerji testi için immünoloji/alerji uzmanına yönlendirme yapılmalıdır. Hastaya verilen bilgiler açık, kısa ve tekrar edilebilir olmalı; acil durumda yapılması gerekenler ve acil iletişim numaraları sözlü/ yazılı olarak paylaşılmalıdır.