Alerji Adı: Tahta Kurdu Alerjisi Alerji riski: Orta (özellikle mesleki maruziyeti olanlarda daha yüksek) Belirtiler: Ciltte kaşıntı, kontakt dermatit, ürtiker; burun akıntısı, hapşırma, öksürük, hırıltı; nadiren sistemik reaksiyonlar (halsizlik, ciddi vakalarda anafilaksi riski) Çapraz reaksiyonlar: Ahşapta bulunan mantar ve küf alerjenleri ile çapraz reaksiyon olabilir; bazı ham maddelere duyarlılık diğer böcek proteinleriyle de ilişkilendirilebilir. Acil Durum Belirtileri: Nefes darlığı, göğüs sıkışması, hızlı nabız, bilinç bulanıklığı, yaygın ürtiker/şişme — bu belirtiler olduğunda acil müdahale ve epinefrin gerekebilir. Tedavi / Müdahale: Maruziyetin azaltılması, koruyucu önlemler, semptomatik ilaç tedavisi (antihistaminikler, topikal veya sistemik kortikosteroidler), şiddetli vakalarda acil epinefrin; seçilmiş olgularda immünoterapi değerlendirilebilir. Kaçınma Önerileri: Maruziyeti azaltmak için enfekte ahşap ve talaşın uzaklaştırılması, iyi havalandırma, HEPA filtreli süpürge kullanımı, eldiven/koruyucu giysi ve uygun maskeler (ör. FFP2) kullanımı. Tahta Kurdu Alerjisi: Tanım, Belirtiler ve Tedavi Rehberi Tahta Kurdu Alerjisi Nedir? Tahta Kurdu Alerjisi, ahşap yiyen böceklerin (örneğin mobilya böcekleri, larvalar) vücut parçacıkları, frass (böcek dışkısı), salgılar veya ahşap işlemeye bağlı oluşan ahşap tozu içindeki proteinlere karşı gelişen immün yanıtı tanımlar. Bu reaksiyonlar hem anında tip (IgE-aracılı) kasıtlı hem de geç tip (temas dermatiti gibi) mekanizmalarla ortaya çıkabilir. Tanım içinde sık karşılaşılan tetikleyiciler; kuru/depolanan eski ahşap, nemli ve küflü ahşap ile talaş ve toz halindeki parçacıklardır. Alerjen Kaynakları ve Nedenleri Tahta Kurdu Hücreleri ile Temas Tahta kurduların canlı veya ölü beden parçacıkları, larva kalıntıları ve dışkı (frass) içerdikleri proteinler nedeniyle alerjen olabilir. Bu küçük partiküller mekanik işlem (kesme, zımparalama) sırasında havaya karışarak solunum yoluyla veya doğrudan cilt teması ile duyarlı kişilerde reaksiyon tetikler. Ayrıca ahşap üzerinde gelişen mantar ve mikrobiyal koloniler, ikinci bir alerjen kaynağı oluşturur. Maruziyet Yolları (Solunum, Deri) En yaygın maruziyet yolları inhalasyon (ahşap tozu ve frass aerosolleri), direkt deri teması (talaş, ahşap parçaları ile) ve nadiren kontamine yüzeylerin el yoluyla ağız/nezle temas etmesidir. Hızlı ve yoğun maruziyet, örn. zımparalama veya talaş temizliği sırasında uygun maske kullanılmaması, semptom gelişme riskini artırır. Kimler Risk Altında? (Risk Faktörleri) Genetik Yatkınlık Alerji eğilimi olanlarda yani ailede atopik hastalık öyküsü bulunan kişilerde Tahta Kurdu Alerjisi gelişme riski daha yüksektir. Özellikle çocuklukta atopik dermatit, alerjik rinit veya astma öyküsü olanlarda IgE aracılı reaksiyonlar daha kolay ortaya çıkabilir. Mesleki Maruziyet Mobilya üreticileri, marangozlar, marangoz atölyesi çalışanları, restorasyon uzmanları, marangoz hobicileri ve çürük ahşapla sık uğraşan kişiler en yüksek risk grubunu oluşturur. Mesleki maruziyet sürekliliği, immünolojik duyarlılığı artırabilir ve kronik solunum yolu hastalıklarına yol açabilir. Yaş ve Cinsiyet İlişkisi Her yaşta görülebilmekle birlikte mesleki maruziyet nedeniyle genç-orta yaş erişkinlerde daha sık gözlenir. Çocuklarda ev kaynaklı maruziyetler (eski mobilya, parkelerdeki böcekler) nedeniyle de ortaya çıkabilir. Cinsiyete bağlı belirgin bir yatkınlık yoktur; risk çoğunlukla maruziyet yoğunluğu ve kişisel duyarlılıkla ilişkilidir. Tahta Kurdu Alerjisi Belirtileri Nelerdir? Ciltte Kızarıklık ve Kaşıntı Direkt temastan sonra gelişen lokalize kontakt dermatit (kızarıklık, kabarıklık, kabuklanma) sık görülür. Ayrıca daha geniş alanlara yayılan ürtiker ve yoğun kaşıntı olabilir. Kronik maruziyet, ekzema benzeri cilt lezyonlarına ve pigmentasyon değişikliklerine yol açabilir. Solunum Sıkıntısı ve Öksürük İnhalasyon sonrası alerjik rinit (burun akıntısı, tıkanıklık, hapşırma) ve öksürük, hırıltı, nefes darlığıyla seyreden astma gelişebilir. Özellikle toz yoğunluğu arttığında semptomlar hızla kötüleşir; kronik maruziyet mesleki astmaya dönüşebilir. Sistemik Bulgular (Halsizlik, Ateş) Alerji genellikle yüksek ateşle seyretmez; ancak yoğun inflamasyon ve irritasyon nedeniyle halsizlik, yorgunluk ve genel rahatsızlık hissi görülebilir. Ateş varsa enfeksiyon veya inflamatuar komplikasyon ihtimali araştırılmalıdır. Çok nadir ciddi reaksiyonlarda sistemik belirtiler (süratle yayılan ürtiker, hipotansiyon) olabilir. Tanı Yöntemleri Deri Prick Testi Deri prick testi, IgE aracılı reaksiyonların tespitinde hızlı ve yaygın kullanılan bir yöntemdir. Klinik öykü ile birlikte değerlendirilir; ticari gnallerde ilgili ahşap/böcek ekstraktı mevcutsa test sağlıklı sonuç verir. Test pozitifliği semptomlarla korele olmalıdır — yalnız pozitif test, kesin klinik duyarlılık anlamına gelmez. Spesifik IgE Kan Testi Laboratuvarda ölçülen spesifik IgE düzeyi, hangi proteine karşı duyarlılık olduğunu gösterir ve prick testi ile tamamlayıcıdır. Kan testleri, deride reaksiyon oluşturma riski olan hastalarda veya dermatit olanlarda tercih edilir. Provokasyon Testleri Deneyimli merkezlerde kontrollü inhalasyon veya kontakt provokasyon testleri ile semptomların doğrudan alerjene bağlılığı doğrulanabilir. Bu testler risk taşıdığından ve ciddi reaksiyon oluşturabileceğinden yalnızca uzman gözetiminde yapılmalıdır. Ayrıca işyeri değerlendirmesi ve nötürleştirici çevresel ölçümler tanıda yardımcıdır. Alerjiden Korunma ve Önleme Yöntemleri Çevresel Kontrol ve Hijyen Önlemleri En etkili yöntem maruziyetin azaltılması’dır: infeste ahşap ve talaşın uzaklaştırılması, sık temizlik (HEPA filtreli süpürge), nem kontrolü ile küf gelişiminin engellenmesi, talaş ve toz birikiminin en aza indirilmesi. Depolanan eski mobilyalar kontrol edilmeli, gerekirse profesyonel haşere kontrolü uygulanmalıdır. Koruyucu Giysi ve Maske Kullanımı Ahşap işlerinde uygun kişisel koruyucu ekipman kullanımına dikkat edilmelidir: eldivenler, uzun kollu giysiler, göz koruması ve özellikle partikül filtreli maskeler (ör. FFP2) toz maruziyetini azaltır. İşe özel havalandırma sistemleri ve lokal aspirasyon (toz çekme) uygulamaları önemlidir. Tedavi Seçenekleri İlaç Tedavisi (Antihistaminikler, Kortikosteroidler) Semptoma yönelik antihistaminikler (oral) kaşıntı, ürtiker ve rinit semptomlarını kontrol eder. Kontakt dermatit ve şiddetli inflamasyonda topikal kortikosteroid kremler, geniş veya şiddetli reaksiyonlarda kısa süreli sistemik steroidler kullanılabilir. Astım belirtileri için inhale kortikosteroidler ve bronkodilatörler gereklidir. Tedavi planı bireyselleştirilmelidir. İmmünoterapi (Alerji Aşıları) Ahşap kaynaklı spesifik alerjen ekstraktları tüm alerjenler için her zaman mevcut değildir. Uygun ve standardize ekstrakt mevcutsa, immünoterapi (subkutan/ sublingual) seçilmiş vakalarda semptomları azaltıp duyarlılığı düşürebilir. İşe bağlı ve şiddetli IgE aracılı olgularda, deneyimli merkezlerde değerlendirme yapılmalıdır. Tedavi süresi genellikle yılları bulur ve fayda kişiye göre değişir. Yaşam Tarzı Değişiklikleri Maruziyet kaynaklarının tespit edilmesi ve mümkünse iş değişikliği veya görev uyarlaması, iş yerinde koruyucu önlemlerin artırılması semptomları azaltır. Sigara içilmemesi ve solunum yollarını irrite eden diğer faktörlerin (toz, duman) kontrolü de önemlidir. Eğitim ve koruyucu ekipman kullanımı yaşam kalitesini artırır. Potansiyel Komplikasyonlar Anafilaksi Riski Çoğu vakada ciddi sistemik reaksiyon nadirdir; fakat duyarlı kişilerde ani ve yaygın immün cevaba bağlı anafilaksi gelişebilir. Bu nedenle ağır solunum sıkıntısı, şok bulguları ya da yaygın ödem görülen bireylerin acil tedaviye erişimi ve gerektiğinde epinefrin uygulanması sağlanmalıdır. Kronik Solunum Problemleri Tekrarlayan veya uzun süreli maruziyet mesleki astma, kronik rinit, sinüzit ve kalıcı hava yolu hiperreaktivitesine yol açabilir. Bu tür komplikasyonlar iş gücü kaybına ve yaşam kalitesinde azalmalara neden olabilir; erken teşhis ve maruziyetin azaltılması prognosis açısından kritiktir. Sıkça Sorulan Sorular (SSS) Tahta Kurdu Alerjisi Nasıl Önlenir? En etkili önlem maruziyetin azaltılması’dır: enfekte ahşap öğelerin temizlenmesi/uzaklaştırılması, düzenli temizlik, nem kontrolü, uygun koruyucu ekipman (eldiven, gözlük, FFP2 maske), lokal aspirasyon ve iyi havalandırma uygulanması önerilir. Mesleki risk varsa işyeri değerlendirmesi ve eğitim alınmalıdır. Tedavi Süresi Ne Kadardır? Tedavi süresi semptomların şiddetine, maruziyetin devam edip etmemesine ve uygulanan tedaviye bağlıdır. Semptomatik ilaçlar kısa süreli rahatlama sağlar; kronik veya mesleki maruziyetlerde semptomların kontrol altına alınması aylar veya yıllar alabilir. İmmünoterapi uygulanırsa genellikle 3 yılı aşkın sürelerde değerlendirme gerekir. Alerji Testleri Ne Zaman Yapılmalı? Alerji testi, uygun klinik öykü (maruziyetle ilişkili belirtiler) mevcut olduğunda yapılmalıdır. Akut cilt lezyonları veya yoğun dermatit varsa deriden testlerin (prick) doğruluğu etkilenebilir; bu durumlarda spesifik IgE kan testleri tercih edilebilir. Provokasyon testleri yalnızca uzman merkezlerde ve acil müdahale imkanı olan ortamlarda yapılmalıdır. Tahta Kurdu Alerjisi – Tedavi ve Kullanım Notları Tedavi Kullanım Alanı Notlar Maruziyetten Kaçınma Her durumda öncelikli En etkili yöntem; işyeri ve ev ortamında düzenlemeler gerektirir Antihistaminikler Rinit, ürtiker, kaşıntı Günlük semptom kontrolü için uygundur Topikal/Systemik Kortikosteroid Kontakt dermatit, şiddetli inflamasyon Kısa süreli kullanım, uzun dönemde yan etkiler göz önünde bulundurulmalı İnhale Tedaviler (kortikosteroid/bronkodilatör) Astım belirtileri Düzenli takip ve spirometri ile doz ayarlaması Epinefrin (adrenalin) Anafilaksi Acil durumda hızlı uygulama; riskli hastalara oto-enjektör düşünülebilir İmmünoterapi Seçilmiş IgE-pozitif vakalar Her alerjen için ekstrakt uygun olmayabilir; uzman kararı gerektirir Bu rehber, Tahta Kurdu Alerjisi konusunda genel bilgiler sunar; kesin tanı ve tedavi planı için alerji/dermatoloji veya göğüs hastalıkları uzmanı ile değerlendirme önerilir. Şiddetli solunum sıkıntısı veya anafilaksi şüphesinde derhal acil sağlık hizmetine başvurulmalıdır.
